Τα σχολεία στον Βορειοηπειρωτικό χώρο: τα σχολεία της Λεσινίτσας


Από το 1742-1779 έκανε το οδοιπορικό του και την περιήγησή του στην Ήπειρο ο Κοσμάς ο Αιτωλός για να επιτελέσει εθνική αποστολή ο μεγάλος αυτός κοινωνικός αναμορφωτής και εθνομάρτυρας του 18ου αιώνα, άνοιξε στη Βόρειο Ήπειρο περισσότερα σχολεία παρά εκκλησίες. Στην Άνω Λεσινίτσα το 1779 ο  πάτρο Κοσμάς άνοιξε το πρώτο σχολείο Νάρθηκα στον Αϊ Νικόλα όπου έγινε αργότερα το πρώτο διδακτήριο. Πρώτος δάσκαλος αναφέρεται ο Αθανάσιος Δροβιανίτης, αργότερα παπάς. Σχολείο Νάρθηκα άνοιξε ο Πατροκοσμάς και στο χαγιάτι της εκκλησίας του Αϊ Νικόλα της Κάτω Λεσινίτσας με δάσκαλο το Χρήστο Πιλιάφα, ενώ στην Άνω Λεσινίτσα αναφέρονται ο Κώστας Ίσαρης και ο Κώστας Μικέλης. Στην Άνω Λεσινίτσα λειτούργησε και «ανώτερο σχολείο» στη Μονή Αγελάστου, που δινόταν κάποια γενικότερη μόρφωση (1828). Επίσης το 1868 ιδρύθηκε αξιόλογο διδακτήριο για 40-50 μαθητές. Απ’αυτή τη σχολή βγήκαν οι παρακάτω δάσκαλοι:

Σταύρος Παρτάλης, Σπύρος Ίσαρης, Στέφανος Μπάχος, Αναστάσιος Μπάχος, Βασίλειος Μπαράς, Ηλίας Παπάς, Νικόλαος Κατσαλίδας, Ευάγγελος Μαστακούλης, Γεώργιος Παπάς (Τάτσης) και Φώτος Παρτάλης (Κάτω Λεσινίτσα).

Στη Μονή Γερμανού ιδρύθηκε το 1890 κεντρική σχολή που εξυπηρετούσε τα χωριά Άνω και Κάτω Λεσινίτσα. Είχε πόρους 2000 γρόσια ετησίως, προερχόμενα από προσόδους των 2 Μονών, Γερμανού  και Αγελάστου. Η σχολή αυτή αποτέλεσε έναν πνευματικό φάρο, η ακτινοβολία του οποίου απλωνόταν σε όλα τα χωριά του Βούρκου, από τα οποία πολλοί μαθητές φοιτούσαν σε αυτή. Από την σχολή αυτή βγήκαν 46 δάσκαλοι, οι οποί επάνδρωσαν τα γύρω σχολεία. Πλαισιωνόταν από 2 δημοτικά σχολεία, εκ των οποίων το ένα λειτουργούσε στην Άνω Λεσινίτσα και το άλλο στην Κάτω Λεσινίτσα.

Στα 1890 εκτός από τα δημοτικά σχολεία που λειτουργούσαν με σύστημα «αλληλοδιδακτικό», (οι μεγαλύτεροι σε τάξη έξυπνοι μαθητές δίδασκαν καθοδηγούμενοι από τον δάσκαλο μαθητές των κατώτερων τάξεων), υπήρξαν και τα ελληνικά σχολεία ή σχολαρχεία. Αυτά τα σχολεία το 1890 ενοποιήθηκα στην Κεντρική ή Αστική Σχολή στη Μονή Γερμανού. Τα σχολεία λειτουργούν ως το 1912, οπότε κλείνουν λόγω Βαλκανικών Πολέμων και στη συνέχεια του Αυτονομιακού Αγώνα των Βορειοηπειρωτών.

 

Χαράλαμπος Κίτσιος

Συνταξιούχος Δημοδιδάσκαλος

Συγγραφέας