Στον Άγιο Ανδρέα, το χωριό των ρασοφόρων επαναστατών και των καπεταναίων

Κάθε φορά που επισκέπτομαι τα χωριά των Ριζών, ένα αίσθημα ικανοποίησης με κυριεύει. Τόσο για την απέραντη θέα που απλώνεται μπρος σου, όσο και για τα  όμορφα και πανάρχαια χωριά που θα συναντήσεις. Μα και για τους φιλόξενους, αγαθούς ανθρώπους, πολλοί από τους οποίους ήταν και είναι συνοδοιπόροι στη ζωή σου.

Πλούσια μεν τα Ριζά από λιβαδότοπους, ενδημικά  και φαρμακευτικά φυτά, από κοπάδια γιδοπροβάτων, δάση και κρύα νερά, ορφανά δε από αγροτική καλλιεργήσιμη γη. Και εφύλαξαν οι κάτοικοι των χωριών αυτών, από αιώνες, την φιλία και την συνεργασία με τους κατοίκους του κάμπου. Με τα Βουρκοχώρια.

Ο φιδωτός αυτοκινητόδρομος, που διασχίζει τους πρόποδες του Διβροβουνίου, αυτός που συνδέει τα Βουρκοχώρια με τα χωριά του Θεολόγου, δεν λέει να «βρει ανάπαυση». Αν και πέρασαν δεκαετίες από την ημέρα, που όπως λέει ο ποιητής: «κίνησε ο δρόμος του Ντερμίσι για να πάει στο Θεολόγο, δίχως πρόστιμο και λόγο…», έμεινε ακόμη στα μαύρα του χάλια. Μόνον μπαλώματα σκεπάζουν τις πληγές του, ένας δρόμος που θα έδινε ζωή στην περιοχή και θα ευνοούσε τον τουρισμό.

Στον Άγιο Ανδρέα

Φτάσαμε στον Άγιο Ανδρέα. Στο χωριό που είναι ριζωμένο στους πρόποδες του Ίσαυρου, στην χαμηλή πλευρά του Διβροβουνίου, σε υψόμετρο 460μ., 16  χιλιόμετρα ανατολικά  της πόλης των Αγίων Σαράντα. Ένα ελαφρύ κρύο αεράκι σε αναπτερώνει και σου γεμίζει τους πνεύμονες. Πανύψηλα βουνά στους ώμους του το προφυλάσσουν από τους βοριάδες, ενώ η μπροστινή του όψη, σε απολιθώνει και  σε μαγεύει με την απέραντη θέα που προβάλλει μπρος σου: τον αμφιθεατρικό κάμπο του Βούρκου με τα χωριά τοποθετημένα στις κερκίδες του, το Ιόνιο Πέλαγος και το νησί των Φαιάκων με τον Παντοκράτορα καραούλι. Κάποιος, μάλιστα, από το διπλανό χωριό, που είχε δραπετεύσει, έβγαινε πάνω στον Παντοκράτορα και παρατηρούσε με τα κιάλια τα μέρη αυτά και λάγιαζε η ψυχή του.

Αρχαίο το χωριό, δείκτες του οποίου είναι τα  διάφορα πήλινα λυχνάρια, νομίσματα της εποχής του Πύρρου, ένα αγαλματάκι, κίονες μεγάλης αξίας, καθώς και αρχαιοελληνικά, ρωμαϊκά και βυζαντινά νομίσματα που έχουν βρεθεί στην περιοχή. Ακόμα θα βρεις  τ’ απομεινάρια του αρχαίου φρουρίου Ατζιακάμης κι έναν  αρχαίο τάφο.

Ο Άγιος Ανδρέας είναι το χωριό  του ρασοφόρου Φιλήμονα Κίτσιου, πολιτικός ηγέτης στην επανάσταση του Λυκουρσίου, ιδρυτής και ευεργέτης της Κεντρικής Σχολής Θεολόγου. Είναι το χωριό που διέπρεψε  στον τομέα της θρησκείας, της εκπαίδευσης και της κοινωνικής ζωής. Το χωριό  των τόσων  αγωνιστών και καπεταναίων στην επανάσταση του Λυκουρσίου, στον Αυτονομιακό Αγώνα και στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Το χωριό των πολλών διανοουμένων και των πολλών τεχνητών. Της ξακουστής τραγουδίστριας Έλλη Ρίζου. Είναι, όμως, και το χωριό που σημαδεύτηκε από την κόκκινη δικτατορία.

Μια ανάπαυλα στο κεντρικό πηγάδι του χωριού, στις «Πέντε Κάναλες», όπως το αποκαλούν. Είχα καιρό να επισκεφτώ το χωριό και έμεινα έκπληκτος. Κανένα σημάδι από τον πηγάδι που θυμάμαι. Νέα τοιχοποιία πελεκητή ορθώνεται, άλλοι τοίχοι,  ως στήριγμα των χωμάτων, πιο πίσω. Για την νέα πλατεία που θα γίνει στο μέρος αυτό. Που είναι και το κέντρο. Μια μεγάλη πλατεία, σύγχρονη, με φωτισμό, με δέντρα, με καθίσματα. Είναι μια πρωτοβουλία της Αδελφότητας του χωριού.  15.000 ευρώ συγκέντρωσαν για την  καλλωπισμό της.

Οι Αγιαντρίτες πάντα έχουν ενδιαφερθεί για το χωριό τους. Έχουν ταξιδέψει, δεν ξέκοψαν όμως την σύνδεση με τη γενέτειρα. Με την δική τους μέριμνα, έφτιαξαν τις εκκλησίες, τα πηγάδια και άλλα κοινωφελή έργα.

Στην εκκλησία Αγία Παρασκευή

Μια πινακίδα με την επιγραφή «Αγία Παρασκευή», σε οδηγεί προς το μέρος που βρίσκεται η αρχαία εκκλησία της Αγίας Παρασκευής.  Ωραία τοποθεσία, ωραίο και το περιβάλλον. Δεν είναι η μόνη στο χωριό. Αυτή είναι του κέντρου. Κάτω στο νεκροταφείο βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Ανδρέα. Στη συνοικία Καρβελάτι η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου. Στον Ατζοκάμη της Παναγιάς. Πανάρχαιες εκκλησιές, σήμερα ανακαινιστήκαν με την μέριμνα του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου και των ίδιων των χωριανών. Υπήρχε ακόμα και η εκκλησία του Αγίου Πέτρου.

Δυο καλές Αγιαντρίτισσες νοικοκυρές περιποιούνταν την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Γέμισε η ανακαινισμένη εκκλησία, πολλά από τα εξαρτήματα της οποίας εξασφαλίστηκαν με δωρεές των χωριανών και της Αδελφότητας. Ήρθαν οι οικείοι για την μνημόνευση, χωριανοί και κάτοικοι άλλων χωριών. Ο πατήρ Χρήστος από το Αλύκο τέλεσε  την Θεία Λειτουργία και το σαρανταήμερο  μνημόσυνο για την ανάπαυση της ψυχής του  εκλιπόντα Παναγιώτη Κούρτη.

Οι Αγιαντρίτες στην Αθήνα

Στα χρόνια της μεταπολίτευσης οι Αγιαντρίτες μερίμνησαν για το χωριό τους. Ανακαίνισαν τα σπίτια. Με τις δωρεές τους και την βοήθεια του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου αναστηλώθηκαν οι εκκλησίες. Το 1998, στην Αθήνα δημιουργήθηκε η Αδελφότητα «Άγιος Ανδρέας», με πρώτο Πρόεδρο τον Ανδρέα Κίτσιο,  για ένα χρονικό διάστημα με την εφημερίδα της «Αντίλαλοι του Αγιαντριά» και με διάφορες πολιτιστικές δραστηριότητες.  Σήμερα υπάρχει μια ολόκληρη και αξιόλογη ομάδα διανοουμένων, σπουδασμένων κυρίως στα ελληνικά Πανεπιστήμια με νομικούς, καθηγητές, γιατρούς, συγγραφείς, πολιτικούς μηχανικούς, με ταλαντούχα παιδιά.

Όλοι τους, μαζί με την Αδελφότητα, σίγουρα θα αξιοποιήσουν το χωριό τους, για να  συνεχίσει εκεί η ζωή, εκεί να γίνονται όλες οι θρησκευτικές και παραδοσιακές τελετές, εκεί να γεύονται τα ποικίλια φρούτα το δυνατό τσίπουρο και το μυρωδάτο κρασί τους.

ρεπορτάζ του Β. Παπαχρήστου