Η Παιδεία στο Αλύκο την Περίοδο 1951-1991

Το σχολικό έτος 1945-1946 μεγαλώνει ο αριθμός των μαθητών και το μοναδικό σχολείο στο προαύλιο της εκκλησίας της Αγίας Βαρβάρας δεν χωράει όλους τους μαθητές, με αποτέλεσμα, τα παιδιά να στοιβάζονται σε δύο μοναδικές αίθουσες  και τα μαθήματα να διεξάγονται πρωί και απόγευμα.

Το σχολικό έτος 1947 μετατρέπεται σε σχολείο και το κατασχεμένο σπίτι του Οπλαρχηγού Σταύρου Κόκκαλη, το οποίο ήταν νεόχτιστο με 4 μεγάλα δωμάτια, διάδρομο και υπόγεια.

Με το νόμο 17.8.1946 η δημοτική εκπαίδευση έγινε υποχρεωτική. Το σχολικό έτος 1948-49 τα σχολεία έγιναν Εφτάχρονα και το σχολείο του Αλύκου ήταν ένα από τα δύο πρώτα που λειτούργησαν. Το σχολικό έτος 1950-51 αποφοίτησε η πρώτη Έβδομη τάξη (μετά από την εφτάχρονη Αστική Σχολή  Αλύκου με τον παπα-Βαγγέλη 1902-1916), με τους πρώτους απόφοιτους: Ανδρέας Γ. Κόκκαλης, Γιώργος Β. Χαρίσης, Δημήτρης Β. Κώτσης, Ηλίας Ν. Παπάς, Σωτήρης Στ. Παπάς, Ανδρέας Β. Παπάς, Βασίλης Σπ. Καρκαντέλος, Χρήστος Λ. Κώτσης από το Αλύκο, Ηλίας Γ. Παπαθανάσης, Μιχάλης Γ. Παπαθανάσης, Πέτρος Κ Παπαθανάσης, Μιχάλης Γκαμπής, Ηλίας Μ. Τσιάκουλης, Ηλίας Καλόγερος από την Ραχούλα. Χρήστος Σπ. Παπάς από την Τρέμουλη, Ανδρέας Μάκος και Χρήστος Γκίκας από τη Λιβαδειά, Λευτέρης Μπάρης από το Βαγγαλιάτι, Βασίλης Αναγνώστης, Ζήσος Αναγνώστης, Μαρία Μπούντρη από Καλύβια Πασά και Βαγγέλης Σπύρος από Πλάκα.

Όπως φαίνεται από την παραπάνω κατάσταση, πολλά παιδιά από την περιοχή της Λιβαδειάς ήρθαν στο Αλύκο ν’ αποφοιτήσουν την 7χρονη σχολή, γιατί, μαζί με αυτήν του Δελβίνου, ήταν οι πρώτες που λειτούργησαν.

Από τους 22 τελειόφοιτους του 7χρονου σχολείου, μετά από ταξική αξιολόγηση, τεσσάρων μαθητών του Αλύκου δεν τους δόθηκε το δικαίωμα να συνεχίσουν ούτε κάποιο Τεχνικό Λύκειο, ούτε  σε κάποια θέση εργασίας, κι ας ήταν οι καλύτεροι μαθητές. Δώδεκα απ’ αυτούς συνέχισαν Τεχνικά Λύκεια  και τέσσερις, μετά από ολίγους μήνες σεμιναρίων, διορίστηκαν δάσκαλοι.

Το καλό ήταν όπου συγχωριανοί μας διορίστηκαν δάσκαλοι και το ευχάριστο που ο συμμαθητής τους και συγχωριανός μας Δημήτρης Κώτσης, γιος του ταξιδεμένου και ταλαντούχου  φούρναρη Βασίλη Κώτση, είχε την τύχη να σπουδάσει στα Τίρανα με υποτροφία. Εγγράφεται στο Τεχνικό Λύκειο για τεχνικός δασών. Αποφοίτησε με καλούς  βαθμούς  και του δόθηκε υποτροφία, για να ολοκληρώσει τις σπουδές του σε Πανεπιστήμιο της Ρουμανίας όπου το 1960 πήρε το πτυχίο του Δασονόμου. Είναι ο πρώτος Αλυκιώτης (απ’ αυτούς εν Αλύκο) τελειόφοιτος πανεπιστημίου.

Το 1952 ψηφίζεται νόμος που έκανε υποχρεωτική την 7χρονη φοίτηση.  Τα πρώτα 4-5 χρόνια, μεταπολεμικά, υπήρχε κάποια χαλάρωση στην λειτουργία των σχολείων στο χώρο της Ε.Ε.Μ. και τα μαθήματα διδάσκονταν στην Ελληνική γλώσσα. Διδάσκονταν οι Έλληνες ποιητές και συγγραφείς. Τα μητρώα, οι κατάλογοι, τα ενδεικτικά γράφονταν στην Ελληνική γλώσσα.  Από το 1952 κόβονται με μαχαίρι τα ολίγα κεκτημένα  και αυτονόητα, τα οποία θεωρηθήκαν από τις αρχές ως «προνόμια». Τα πάντα στα αλβανικά.

Στις τέσσερις τάξεις του Δημοτικού σχολείου θα διδάσκονταν και στις δύο γλώσσες, ενώ από την Πέμπτη και άνω όλες οι ύλες θα διδάσκονταν στην Αλβανική. Στην Ελληνική μόνον η ελληνική Γραμματική και Λογοτεχνία, λίγες ώρες την εβδομάδα. Το σχολικό πρόγραμμα αυστηρά αλβανικό με ανθελληνική προπαγάνδα και ύμνους για το ένδοξο κόμμα και το σύντροφο Ενβέρ. Δεν απουσίαζαν και οι μύριες βρισιές  και κατάρες  κατά των «εχθρών του λαού και του προλεταριάτου» και κατά της «μοναρχοφασιστικής Ελλάδας που ήθελε το κακό της Αλβανίας».

Τα πρώτα χρόνια οι ελλείψεις στα σχολεία  ήταν τεράστιες. Δεν υπήρχαν αίθουσες και οι μαθητές όλων των τάξεων από την Πρώτη και μέχρι την Τέταρτη του Δημοτικού κάνανε μάθημα σε μια αίθουσα και με τον ίδιο δάσκαλο. Απουσίαζαν τα θρανία, τα βιβλία, τα τετράδια, ακόμα και τα μολύβια. Οι μαθητές έγραφαν σε χαρτί από τσιμεντόσακους και κομμάτια από χαρτόνι. Ολίγοι ήταν εκείνοι που έγραφαν  σε πλάκες από γραφίτη όπου έγραφαν και έσβηναν.

Οι δάσκαλοι που υπηρετήσαν στο σχολείο του Αλύκου την περίοδο 1945-2012 είναι πάρα πολλοί. Είναι δάσκαλοι Β΄ Γενιάς, που αποφοιτήσαν στην Ελλάδα, αλλά οι πιο πολλοί δάσκαλοι της Γ΄ Γενιάς, που αποφοίτησαν στην Παιδαγωγική Ακαδημία του Αργυροκάστρου κι άλλες δευτεροβάθμιες και τριτοβάθμιες σχολές στην Αλβανία.

Τον Σεπτέμβριο του 1957 ανοίγει τις πύλες του το πρώτο Λύκειο του Δελβίνου, Γενικής Εκπαίδευσης, όπου  αποφοιτούν οι συγχωριανοί μας:  Ζήσος Β. Παπάς και Λεωνίδας Θ. Κόκκαλης. Το 1960 λειτουργεί το Λύκειο Γενικής Εκπαίδευσης στους Αγίους Σαράντα όπου μέχρι το 1983 αποφοίτησαν 22 δικά μας παιδιά. Οι:Ηλίας Φ. Παπάς, Βαγγέλης Κ. Κόκκαλης, Βαγγέλης Θ. Μάσσιος, Βασίλης Αθ. Ιωάννου, Βαγγέλης Β. Παπάς, Δημήτρης Φ. Παπάς, Βαγγέλης Β. Γιάννης, Βαγγέλης Χρ. Κέντρος, Αθηνά Χρ. Κόκκαλη, Γιώργος Φ. Παπάς, Βαγγέλης Αθ. Ιωάννου, Μιχάλης Δ. Παπάς, Σπύρος Β. Κόκκαλης, Σπύρος Χρ. Στούκας, Ανδρέας Γ. Ιωαννίδης, Αγγελική Η. Παπά, Βαγγέλης Γ. Χαρίσης, Δέσπω Σπ. Ιωαννίδη, Ελένη Β. Σίτου, Σωτήρης Φ. Παπάς, Γιάννης Β. Μάσσιος και Γιάννης Φ. Παπάς.

Οι παραπάνω απόφοιτοι έκαναν για τέσσερα χρόνια πεζοί, την διαδρομή Αλύκο-Άγιοι Σαράντα και αντίστοιχα, δύο φορές την εβδομάδα. Νοίκιαζαν στην πόλη των Αγ. Σαράντα υπόγεια ανθυγιεινά δωμάτια  και επιβίωναν μ’ ένα πενιχρό επίδομα που τους έδιναν οι γονείς τους και που κυμαίνονταν από 300-400 λεκ (εκείνου του καιρού) την εβδομάδα, σύμφωνα με την οικονομική κατάσταση της κάθε οικογένειας, οι οποίες στερούνταν την δική τους επιβίωση (ακόμα και το ψωμί), με την λαχτάρα και την ελπίδα να μάθουν τα παιδιά τους γράμματα. Οι μαθητές αυτοί αντιμετωπίζονταν από μερικούς δασκάλους, ακόμα και από τους συμμαθητές τους, μειονεκτικά και με περιφρόνηση.

Το Σεπτέμβριο του 1976 λειτουργεί στο Αλύκο Μεσαία Τεχνική Γεωπονική Σχολή με δύο τάξεις: η Πρώτη με 30 μαθητές και η Δεύτερη με 24 μαθητές, που την πρώτη χρονιά την είχαν αποπερατώσει σ’ αυτό της Λιβαδειάς. Το σχολικό έτος 1977-1978 η Μέση Σχολή λειτούργησε με 4 τάξεις: 2 Πρώτες, μία Δεύτερη και μία Τρίτη. Τη χρονιά αυτή λειτουργεί και η νυχτερινή Μέση Σχολή. Ένα χρόνο μετά η σχολή αυτή λειτούργησε με έξι τάξεις: δύο Πρώτες, δύο Δεύτερες, μία Τρίτη και μία Τέταρτη.

Το Αλύκο μετατρέπεται  σε σχολικό κέντρο, όπου κορυφώνεται τον Σεπτέμβριο του 1987 με την λειτουργία και του δευτέρου Λυκείου Γενικής Εκπαίδευσης. Ο αριθμός των μαθητών, συμπεριλαμβανόμενος αυτών των Δημοτικών, Γυμνασίων και Λυκείων  φτάνει τους 1200, με 52 δασκάλους. Στα σχολεία του Αλύκου φοιτούν παιδιά από 15 χωριά της περιοχής του Βούρκου. Η κάθε τάξη είχε από 28-33 μαθητές.

Την δεκαετία 1980-1990 τα σχολεία του Αλύκου και της γύρω περιοχής γνώρισαν μεγάλη συμμετοχή και ποιοτική διδασκαλία. Τα σχολικά κτίρια ανακαινίστηκαν και έγιναν πιο ευρύχωρα. Σε κάθε χωριό λειτουργούσε  νηπιαγωγείο και  Δημοτικό σχολείο. Από το 1976 είχε χτιστεί το τριώροφο σχολείο με 20 αίθουσες διδασκαλίας, με αίθουσες για εργαστήρια Χημείας, Φυσικής, Μαθηματικών, Γυμναστηρίου κ. ά.

Από το 1976 το σχολικό κέντρο του Αλύκου, με την επιμονή και σκληρή δουλειά των δασκάλων και μαθητών, απέκτησε γήπεδα για όλα τα είδη των σπορ, όπως γήπεδο ποδοσφαίρου, βόλεϊ, μπάσκετ, γυμναστήριο κλπ. Οι ομάδες όλων των σπορ, σε αγόρια και κορίτσια, συμμετείχαν και διακρίθηκαν σε σπαρτακιάδες που οργανώνονταν κάθε χρόνο μεταξύ των σχολείων στην Περιφέρεια των Αγ. Σαράντα και Δελβίνου.

Εξαιρετική δουλειά έκαναν οι δάσκαλοι της Φυσικής Αγωγής, ο αείμνηστος Μιχάλης Τσιάκουλης και  Θωμάς Γκαμπής στην διαμόρφωση και εξοπλισμό των γηπέδων και στην προετοιμασία  των ομάδων και των νέων ταλέντων. Διακρίσεις είχε το σχολείο του Αλύκου και στις διεθνές σπαρτακιάδες κι άλλες δραστηριότητες.

Μαθητές του σχολείου του Αλύκου διακρίθηκαν και κέρδισαν βραβεία και μετάλλια:

Ο Βαγγέλης Τσιάκουλης, ποδοσφαιριστής με την ομάδα «Butrinti» και για πολλά χρόνια προπονητής της, δεύτερος στο ακόντιο στην Αλβανία.

Ο Δημήτρης Φ. Παπάς, στο κολύμπι με την ομάδα «Butrinti»

Οι Aναστάσης Γ. Γκαμπής, Μιχάλης Τσιάκουλης, Θύμιος Σίτος, Θωμάς Μπώρος, Γιάννης Κάτσης, Βαγγέλης Γιάννης, Σπύρος Γιάννης, διακρίθηκαν με τις ομάδες του σχολείου τους.

Οι Κώστας Π. Στούκας και Θωμάς Γκαμπήςστο βόλεϊ με την ομάδα «Butrinti».

Η Ανθούλα Γ. Ιωαννίδη (Παπά), αναδείχτηκε η καλύτερη βολεϊμπολίστα στην Κρατική Σπαρτακιάδα των Γεωργικών Συνεταιρισμών που έγινε στο Μπεράτι τον Αύγουστο 1970.

Ο Βαγγέλης Γ. Κώτσης, πρωταθλητής της χώρας  στην Σπαρτακιάδα των Παίδων (11-12 χρόνων) Δυρράχιο 1968.

Ο Σπύρος Π. Σταύρος, πρώτος στον Νομό στα 100 μ. και στο μήκος, ο Σωτήρης Στ. Ζάχος, πρώτος στα 100μ και 200 μ., η Μιράντα Θ. Τσιάκουλη, πρώτη στο Νομό στα 100μ. και στο μήκος, ο Βαγγέλης Μ. Γιώργης, πρώτος στα 60 μ., ο Χρήστος Γ. Τσιάβος, πρώτος στο τριπλούν, ο Βαγγέλης Β. Καρκαντέλος , στην σφαιροβολία, ο Θανάσης Στ. Κόρδας, στην σφαιροβολία, η Ελένη Φ. Παπά στην σφαιροβολία.,  η Αλεξάνδρα Η. Παπά (Ζάχου) στα 800 μ. και στην σφαιροβολία, η Αθηνά Β. Παπά, στα 800 μ. και στην σφαιροβολία, η Αλεξάνδρα Γ. Κώτση (Τσιάβου) στην σκοποβολή, η Τατιάνα Μ. Κόρδα στα 1500 μ.

Εκτός από τις αθλητικές διακρίσεις το Λύκειο του Αλύκουδιακρίθηκε και σε άλλους τομείς όπως στην Διεθνή Ολυμπιάδα Μαθηματικών, όπου έλαβαν μέρος και ξεχώρισαν οι: Λεωνίδας Χ. Παπάς και Αλέξανδρος Β. Ιωάννου, υπό την εξαιρετική φροντίδα και μέριμνα του ταλαντούχου καθηγητή Νίκου Πάντου.

Βασίλης Ιωάννου, τέως έπαρχος Αλύκου

Φώτο πάνω: οι δημοδιδάσκαλοι (1952), κάτω: έπαινος γραμμένος στα ελληνικά