Τεκμήρια που αποδεικνύουν την αρχαιότητα και ελληνικότητα της Βορείου Ηπείρου: η παλιά εκκλησία της Αγ. Βαρβάρας Αλύκου

Το 2015 ξεκίνησαν οι εκσκαφές  για την εύρεση των λειψάνων της παλιάς εκκλησίας της Αγίας Βαρβάρας. Από τις πρώτες εργασίες ανακαλύφθηκαν τα θέμελα της παλαιάς εκκλησίας. Με την επιμονή του ποιητή και μελετητή αρχαιολογικών ευρημάτων στο χώρο μας Βαγγέλη Ζαφειράτη, και με τον γνωστό αρχαιολόγο Δημήτρη Τσιόντη, επισκεφτήκαμε το μέρος. Σύμφωνα την παράδοση και τα λεγόμενα των χωρικών, στο λοφίσκο αυτό βρίσκονταν παλιότερα εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία Βαρβάρα. Στο διάβα των αιώνων η εκκλησία υπέστη πολλές λεηλασίες, βεβηλώσεις και καταστροφές και στις αρχές του 18^ου αιώνα μεταφέρθηκε και χτίστηκε στην κορυφή του λόφου, όπου είναι και η σημερινή της τοποθεσία.

Η τοποθεσία της παλιάς εκκλησίας βρίσκεται ΒΑ του χωριού Τρέμουλη, στους πρόποδες του λόφου όπου ονομάζεται: «Λόφος της Αγίας Βαρβάρας» ή «Λόφος της Τρέμουλης» σ’ έναν λοφίσκο λίγα μέτρα πάνω απ’ την επιφάνεια των χωραφιών. Τα χωράφια γύρω από το λοφίσκο ονομάζονται «Βαρβάρες», τοπωνύμιο που απορρέει από το όνομα της παλαιάς εκκλησίας της Αγίας Βαρβάρας. Ο λοφίσκος (με το πανέμορφο δασάκι στο παρελθόν) όπου έκρυβε τα λείψανα της παλαιάς εκκλησίας θεωρούνταν πάντα από τους κατοίκους «βακούφι» και τα χωράφια «Βαρβάρες» ανήκαν ιδιοκτησιακά στο βακούφι.

«Στην επιφάνεια του οικοπέδου βρέθηκαν σκορπισμένα διάφορα σπασμένα κεραμικά διαφόρων διαστάσεων, όπως 30Χ30Χ03εκ., βρέθηκαν επίσης τμήματα από κίονες και άλλες πέτρες που πιθανόν ν’ ανήκουν σε εικονοστάσιο. Επίσης διακρίνονται οι βάσεις για κίονες από ασβεστόπετρα σκαλιστή διαστάσεων 68Χ37Χ15εκ. Σε δύο από τις βάσεις εξέχουν τα στηρίγματα από μόλυβδο, πάνω στα οποία στηρίζονταν οι κίονες. Εξετάζοντας με προσοχή το υλικό γίνονται έκδηλα λίγα τμήματα από το εικονοστάσιο. Υπάρχει μαρμάρινη πέτρα (τμήμα) διαστάσεων 57Χ36Χ16εκ. σκαλιστή με δύο πλαίσια των 6εκ. και των 5εκ.»,έγραψε ο Β. Ζαφειράτης. Από τις ανασκαφές που έγιναν ήρθαν στο φως τμήματα θέμελων τεσσάρων παράλληλων τοίχων με κατεύθυνση: Ανατολή-Δύση, δημιουργώντας τρεις εσωτερικούς χώρους. Οι δύο εξωτερικοί τοίχοι έχουν πλάτος  60 εκ. και οι δυο εσωτερικοί έχουν πλάτος 50 εκ. Το πλάτος του κτιρίου είναι 17,70μ. και το μάκρος, αν και δεν είναι ορατό, ξεπερνά τα 35μ. Δίπλα του κτιρίου, ανατολικά, ήρθε στο φως και ένα μικρότερο κτίριο με διαστάσεις 6,8Χ6,10μ, με τοίχους πλάτους 60 εκ. και ορατές δύο πόρτες: προς το βορρά με πλάτος 1,34μ. και προς τα δυτικά πλάτος 1 μ. Το πάτωμα είναι πλακόστρωτο.

Πρώτα συμπεράσματα: Η πρώτη διαπίστωση του αρχαιολόγου Δ. Τσιόντη, που μας ανακοίνωσε, ήταν ότι έχουμε να κάνουμε μ’ έναν παλιό οικισμό της Ρωμαϊκής περιόδου. Σ’ όλη την ανατολική πλευρά του λόφου παρατηρήσαμε αχνάρια του παλιού οικισμού, χαλάσματα και παντού σωροί από μαυρισμένες πέτρες. Στο χώρο όπου σκάφτηκε και βρήκαμε τα παραπάνω ευρήματα, αν και δεν έγιναν ανασκαφές αρχαιολογικού χαρακτήρα και δεν βγήκαν στο φως παρά μόνον ελάχιστα ευρήματα, είναι ορατά τα αχνάρια μιας παλιάς εκκλησίας (περιόδου: τέλη 5^ου και αρχές του 6^ου  αιώνα). Προφανώς Τρίκλιτη, Βασιλική.

Όπως είναι γνωστό η περιοχή της κοιλάδας του Βούρκου είναι κατοικημένη από αρχαιοτάτους χρόνους. Ο εν λόγο οικισμός βρίσκεται σε μικρή απόσταση απ’ την αρχαία Φοινίκη, το Βουθρωτό, το Ελίκρανον, τον Ογχησμό (Άγιοι Σαράντα) και πολλούς άλλους μικρότερους οικισμούς όπως: ο Μεσοπόταμος, η Κρανιά, η Αρδάσοβα, το Καστρί (Ντερμίσι), το Φανάρι, η Πλάκα κ. ά., όπου κατά καιρούς ανακαλύφθηκαν αρκετά ευρήματα των Ελληνιστικών χρόνων. Τα χωριά μας έχουν βαθιές ρίζες στην ιστορία και συνεχίζουν από αρχαιοτάτους χρόνους με τα ελληνικά ήθη και έθιμα και την όμορφη Ελληνική Γλώσσα, που είναι Μητέρα όλων των γλωσσών.

Βασίλης Ιωάννου, τέως έπαρχος Αλύκου