ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΤΣΑΜΟΥΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΣΑΜΗΔΩΝ (γ΄μέρος)

ἐπάνοδό τους στὴν Ἑλλάδα ἀλλὰ  καὶ τὴν ὠμὴ διεκδίκηση ἑλληνικῶν ἐδαφῶν.

ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ, Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΩΝ 49 ΠΡΟΚΡΙΤΩΝ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ, Ο ΖΕΡΒΑΣ, Η ΦΥΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ

Μόλις ἡ Ἰταλία συνθηκολόγησε τὸ 1943  οἱ Τσάμηδες προσαρμόστηκαν ἀστραπιαία στὴ νέα κατάσταση καὶ πῆγαν μὲ τὸ μέρος τῶν Γερμανῶν  γιὰ νὰ ἐξασφαλίσουν τὸ ἀτιμώρητο γιὰ τὰ ἐγκλήματά τους  ἀλλὰ καὶ εὐκαιρίες γιὰ νέο πλιάτσικο. Ἐντάσσονται στὰ Γερμανικὰ Στρατεύματα Κατοχῆς, φέροντας καὶ ἀναγνωριστικὸ περιβραχιόνιο μὲ τὸν ἀγκυλωτὸ σταυρὸ ἢ καὶ κανονικὴ γερμανικὴ στολή.

Οἱ γερμανικὲς ἀρχὲς παρατηροῦν σὲ ἔκθεσή τους ὅτι, «τὰ τμήματα τοῦ ἀλβανικοῦ πληθυσμοῦ συμπαρίστανται στὰ γερμανικὰ στρατεύματα καὶ ἔχουν προσφέρει πολύτιμη βοήθεια στὸν ἀγώνα κατὰ τῶν ἀνταρτῶν», καὶ ὅτι «στὶς μέχρι τώρα ἐπιχειρήσεις κατὰ τῶν ἀνταρτῶν οἱ μουσουλμάνοι ἀποδείχτηκαν ἱκανοὶ λόγω τῆς γνώσης τῆς περιοχῆς, ἰδιαίτερα στὶς ἐπιχειρήσεις ἀνίχνευσης.».

Ὅλος σχεδὸν ὁ ἀλβανικὸς πληθυσμὸς ἀπὸ 14 ἐτῶν καὶ πάνω, ἐξοπλίστηκε, καὶ σχηματίστηκαν νέα ἔνοπλα τμήματα ποὺ τέθηκαν ὑπὸ τὶς ὁδηγίες τῶν Μαζὰρ καὶ Νουρὶ Ντίνο. Ὅλοι οἱ Ἀλβανοὶ τῶν ὁμάδων αὐτῶν φοροῦσαν στρατιωτικὲς στολές, ἰταλικὲς ἢ γερμανικές, καθὼς καὶ περιβραχιόνιο μὲ τὴ λέξη «Τσάμης» ποὺ τοὺς ἔδινε τὴ δυνατότητα νὰ κυκλοφοροῦν ἐλεύθερα στὶς πόλεις καὶ τὴν ὕπαιθρο, φέροντας ὁπλισμό. Οἱ δικαιοδοσίες τῆς ἀλβανικῆς Τζανταρμερίας (χωροφυλακῆς), ἐπεκτάθηκαν καὶ τῆς ἀνατέθηκε τὸ καθῆκον τῆς τήρησης τῆς τάξης, ἐξέλιξη ποὺ οἱ ἴδιοι οἱ Τσάμηδες σὲ πολλὲς περιπτώσεις ἐκμεταλλεύτηκαν προκειμένου νὰ κλείσουν λογαριασμοὺς τοῦ παρελθόντος.

Τὶς μεγαλύτερες καταστροφές, ὑπέστη τὸν Ἰούλιο τοῦ 1943 ἡ περιοχὴ Φαναρίου τῆς Θεσπρωτίας. Καὶ αὐτὸ δὲν ἦταν τυχαῖο. Ἀποδείχτηκε ὅτι ἀποτελοῦσε προσφιλῆ τακτικὴ τῶν Τσάμηδων νὰ στρέφουν τὶς γερμανικὲς ἐπιχειρήσεις πρὸς τὶς περισσότερο εὔφορες καὶ ἀποδοτικὲς περιοχές, ὅπως ἦταν ἡ κοιλάδα τοῦ Φαναρίου, μὲ τὸ πρόσχημα ὅτι οἱ κάτοικοί τους παρεῖχαν ὑποστήριξη στοὺς ἀντάρτες. Στὶς 27 Ἰουλίου 1943, μετὰ τὴν ἀποτυχία τῆς ἐπιθέσεως κατὰ τοῦ χωριοῦ Ἁγία Κυριακὴ (Πόποβο), 800 Τσάμηδες τῆς «K.S.I.L.I.A», ὑπὸ τὴν ἀρχηγία τῶν ἀδελφῶν Ντίνο, σὲ συνεργασία μὲ δυνάμεις Κατοχῆς, ἔκαναν ἐπιδρομὴ στὰ χωριὰ τοῦ Φαναρίου. Λεηλατήθηκαν καὶ πυρπολήθηκαν 519 κατοικίες, σκοτώθηκαν 200 κάτοικοι (ἀπὸ αὐτοὺς πολλὲς  ἤσαν γυναῖκες ποὺ προηγουμένως βιάσθηκαν) καὶ συνελήφθησαν 500 ἄτομα ποὺ στάλθηκαν ὅμηροι στὰ Ἰωάννινα. Ὁλοσχερὴς ἦταν ἡ ἀπώλεια τοῦ κτηνοτροφικοῦ πλούτου. Περίπου 29 χωριὰ ἐρημώθηκαν πλήρως. Καὶ αὐτὰ χωρὶς νὰ ὑπάρχει ἴχνος ἀνταρτικῆς ὁμάδας στὴν περιοχή.  Κατὰ κανόνα,, τὶς γερμανικὲς ἐπιχειρήσεις ἀκολουθοῦσαν λεηλασίες ἐκ μέρους τῶν ἔνοπλων Τσάμηδων σὲ τέτοια ἔκταση ποὺ ἔφεραν τὸν ντόπιο πληθυσμὸ σὲ ἀπελπιστικὴ κατάσταση. Συγκέντρωναν κινητὲς περιουσίες, τὰ σκεύη καὶ τὸ ρουχισμὸ τῶν σπιτιῶν, τὰ ζῶα καὶ ὅτι ἀκόμη μποροῦσε νὰ μεταφερθεῖ καὶ τὰ μετέφεραν στὰ ἀλβανικὰ χωριά.

Ἡ ἐκτέλεση τῶν προκρίτων τῆς Παραμυθιᾶς

Ἡ Παραμυθιὰ λόγω τῆς γειτνίασης μὲ τὸ ἀνταρτοκρατούμενο Πόποβο καὶ τοῦ ἄκαμπτου ἠθικοῦ τῶν κατοίκων της εἶχε μπεῖ στὸ μάτι τῶν Τσάμηδων. Ἐκεῖ ὁ ὁπλαρχηγὸς Γεωργίου εἶχε ἐκτελέσει τὸν Ἕλληνα προδότη Σωτ.Κουτούδη καὶ τοὺς ἐγκληματίες Τσάμηδες Τεφὶκ Κεμὰλ καὶ Γιαγιὰ Ναούμ. Ἔπρεπε λοιπὸν νὰ τελειώνουν μὲ αὐτὸ τὸ ἀγκάθι ὅπως τὸ θεωροῦσαν. Στὶς 24 Σεπτεμβρίου 1943, μὲ ἀφορμὴ τὸ θάνατο ἔξι Γερμανῶν στρατιωτῶν κοντὰ στὸ Ἐλευθεροχώρι, οἱ κατακτητὲς συνέλαβαν 60 ἐπιφανεῖς κατοίκους τῆς Παραμυθιᾶς. Λίγες μέρες ἀργότερα, στὶς 29 τοῦ μήνα, ἐκτελέστηκαν 49 ἀπὸ αὐτούς, ἀφοῦ διατάχθηκαν νὰ σκάψουν μόνοι τους τὸν τάφο τους.Τὸν κατάλογο τῶν ὀνομάτων τῶν Παραμυθιωτῶν ποὺ συνελήφθησαν καὶ ἐκτελέστηκαν ἀπὸ τὸ γερμανικὸ ἀπόσπασμα, συνέταξε ὁ ἴδιος ὁ Μοζὰρ Ντίνο, ἐνῶ ὁμάδες ἔνοπλων Τσάμηδων ἦταν αὐτὲς ποὺ πραγματοποίησαν τὶς συλλήψεις μὲ τὴ συνοδεία Γερμανοῦ ἀξιωματικοῦ. Ἀρκετοὶ ἀπὸ αὐτοὺς παραβρέθηκαν στὸ πλευρὸ τοῦ γερμανικοῦ ἀποσπάσματος καὶ τὴν ἡμέρα τῆς ἐκτέλεσης. Ἔτσι μετὰ τὴν Ἠγουμενίτσα καὶ τοὺς Φιλιάτες ἐρημώθηκε ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ στοιχεῖο καὶ ἡ Παραμυθιά. Χαρακτηριστικὸ εἶναι ὅτι ἄφησαν μόνο τοὺς ὑπαλλήλους τοῦ δημοσίου Ταμείου γιὰ νὰ συνεχίζουν νὰ παίρνουν οἱ χοτζάδες καὶ οἱ μουσουλμάνοι δάσκαλοι τὸ μισθό τους ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ κράτος! Ἀπὸ τὸ σημεῖο αὐτὸ καὶ μετὰ στὴ Παραμυθιὰ καὶ γενικότερα στὴ Θεσπρωτία τὸν ἑλληνισμὸ διασώζει ὁ μόλις ἐνθρονισθεῖς νέος μητροπολίτης Δωρόθεος. Μὲ κίνδυνο τῆς ζωῆς του διαμαρτύρεται ἔντονα πρὸς ὅλες τὶς κατευθύνσεις, στὴν Ἀθήνα, τὰ Ἰωάννινα ,στοὺς Γερμανούς, ἐνημερώνει τοὺς ἀντάρτες γιὰ τὶς κινήσεις τῶν Τσάμηδων, συγκεντρώνει τρόφιμα καὶ εἴδη πρώτης ἀνάγκης γιὰ τὸ ποίμνιό του, σώζει κρατουμένους ἀπὸ ἐκτέλεση εἴτε παρακαλώντας εἴτε δωροδοκώντας  εἴτε καὶ ἀπειλώντας ἂν σήκωνε ἡ περίσταση ὅτι ἂν ἀλλάξει  ἡ κατάσταση θὰ τιμωρηθοῦν ὅσοι ἐγκλημάτησαν. Μάλιστα τὸν Αὔγουστο τοῦ ΄44 ὅταν φαινόταν πιὰ  ἡ ἥττα τοῦ ἄξονα καὶ ὑπῆρχαν φόβοι ὅτι οἱ Τσάμηδες ὑποχωρώντας θὰ ἄφηναν καμμένη γῆ, κέρδισε περίπου 25 μέρες (ὥσπου νὰ καταλάβουν οἱ ὁμάδες τοῦ ΕΔΕΣ τὴν Παραμυθιὰ) ἐρχόμενος σὲ δῆθεν συνεννόηση μὲ τοὺς ἀδελφοὺς Ντίνο περὶ ἀνακήρυξης αὐτόνομης πολιτείας στὴ Θεσπρωτία μὲ τὸν ἴδιο πρόεδρο καὶ τοὺς ἀδελφοὺς Ντίνο ὑπουργοὺς Στρατιωτικῶν καὶ οἰκονομίας ἀντίστοιχα! Ὑπῆρξε μία ὄντως ἡρωικὴ μορφὴ ποὺ τίμησε τὸ ράσο τοῦ Ἕλληνα ἱεράρχη τὶς δύσκολες ἐκεῖνες ὧρες.

Τὶς πρῶτες ἡμέρες τοῦ Αὐγούστου 1944, μετὰ ἀπὸ διαταγὴ τοῦ Συμμαχικοῦ Στρατηγείου Μέσης Ἀνατολῆς, ξεκίνησαν ἐκτεταμένες ἐπιχειρήσεις τῆς 10ης Μεραρχίας τῶν ΕΔΕΣ-ΕΟΕΑ πρὸς τὸ Μαργαρίτι καὶ τὴ Μαζαρακιὰ καὶ ἀπὸ ἐκεῖ πρὸς τὴν Ἠγουμενίτσα. Ἡ ἀντίσταση ποὺ πρόβαλαν τὰ ἔνοπλα σώματα τῶν Τσάμηδων κάμφθηκε γρήγορα καὶ ὁλόκληρη ἡ περιοχή, μέχρι τὴ γραμμὴ Ἠγουμενίτσας-Μενίνας (Νεράιδας) ἐλευθερώθηκε.

Τὰ ἔνοπλα σώματα τῶν Τσάμηδων, συνέχισαν νὰ ἐνισχύουν κατὰ τὴ διάρκεια τῶν ἐπιχειρήσεων τοῦ καλοκαιριοῦ καὶ τοῦ φθινοπώρου τὶς γερμανικὲς δυνάμεις στὴ Θεσπρωτία. Παράλληλα δὲ καὶ καθὼς οἱ γερμανοὶ συμπτύσσονταν πλέον βορειοτέρα προκειμένου νὰ ἐγκαταλείψουν τὸ ἑλληνικὸ ἔδαφος, συνεχιζόταν καὶ ἡ ἐκκένωση τῶν περιοχῶν ἀπὸ τὸν ἄμαχο πληθυσμὸ τῶν Τσάμηδων, ποὺ ἀκολουθοῦσαν τὰ ὑποχωροῦντα γερμανικὰ τμήματα ἀναλογιζόμενοι ὅτι θὰ ἔδιναν λόγο στὴν Ἑλληνικὴ Δικαιοσύνη γιὰ τὶς ἐνέργειές τους. Ἡ μεγάλη μάζα τοῦ ἀλβανικοῦ πληθυσμοῦ τῆς περιοχῆς, εἶχε διέλθει τὸ ποτάμι τοῦ Καλαμᾶ καὶ εἶχε συγκεντρωθεῖ στὴν ὕπαιθρο τῆς περιφέρειας Φιλιατῶν, μέχρι τὰ ἑλληνοαλβανικὰ σύνορα καὶ τὴν παραλία. Ἀρχὲς Σεπτεμβρίου 1944, ἡ μάζα αὐτὴ τῶν Ἀλβανῶν, πέρασε τὰ σύνορα καὶ ἐγκαταστάθηκε στὸ ἀλβανικὸ ἔδαφος ἀπὸ τὴν Κονίσπολη καὶ πέρα.

Προηγουμένως στὶς 27 Αὐγούστου 1944, ὁ ἀρχηγὸς τοῦ ΕΔΕΣ, Ναπολέων Ζέρβας ἀπηύθυνε προκήρυξη πρὸς τοὺς ἔνοπλους Τσάμηδες ποὺ ἐξακολουθοῦσαν νὰ μάχονται στὸ πλευρὸ τῶν Γερμανῶν, καλώντας τους γιὰ τελευταία φορὰ νὰ καταθέσουν τὰ ὄπλα καὶ ἐγγυώμενος τὴ ζωή, τὴν τιμὴ καὶ τὴν περιουσία τους. Ὅμως οὔτε καὶ σ΄ αὐτὴ τὴν περίπτωση ὑπῆρξαν ἀποτελέσματα.

Καθὼς ἡ περιοχὴ ἀπελευθερωνόταν , τὸ συσσωρευμένο μίσος ποὺ εἶχαν καλλιεργήσει οἱ κάθε εἴδους βιαιοπραγίες καὶ τὰ ἐγκλήματα τῶν Τσάμηδων, ἀλλὰ καὶ ἡ ἐπιμονή τους νὰ μάχονται μέχρι τὴ τελευταία στιγμὴ  στὸ πλευρὸ τῶν Γερμανῶν, ξέσπασε πάνω στὰ κεφάλια τῶν Ἀλβανῶν ποὺ ἔπεφταν στὰ χέρια τῶν Ἑλλήνων, ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν ἀδιάκριτα. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι τὰ θύματα ὑπῆρξαν δεκάδες, ἐνῶ ὁ διοικητὴς τοῦ 16ου Συντάγματος τοῦ ΕΔΕΣ, ἀντισυνταγματάρχης Ἀριστείδης Κρανιᾶς, ποὺ ἔφτασε στὴν Παραμυθιά, ἔγραψε ὅτι «αὐτὸ ποὺ ἐπακολούθησε δὲν περιγράφεται».

Ἀργότερα, ὁ Κρὶς Γουντχάουζ σύνδεσμος τῶν Συμμάχων  παραδέχθηκε ὅτι καὶ ἡ Συμμαχικὴ Ἀποστολὴ ὑπὸ τὶς ὁδηγίες τοῦ ἴδιου, ἔδωσε ἐντολὴ γιὰ τὴν ἐκκαθάριση τῆς Ἠπείρου ἀπὸ τοὺς Ἀλβανοὺς προκειμένου νὰ διευκολυνθοῦν οἱ ἐπιχειρήσεις κατὰ τῶν Γερμανῶν, ὡστόσο σημείωσε ὅτι  ἡ ἐφαρμογὴ τῶν ὁδηγιῶν ὑπῆρξε αἱματηρή, ἂν καὶ γιὰ τὸν ἴδιο «οἱ Τσάμηδες πῆραν αὐτὸ ποὺ τοὺς ἄξιζε». Στὸ σημεῖο αὐτὸ νὰ ἀναφέρουμε ὅτι χωρὶς κανεὶς νὰ δικαιώνει τέτοιες πράξεις ἀντεκδίκησης, ἰδιαίτερα ἐμεῖς ὡς Χριστιανοί, πρέπει νὰ θυμηθοῦμε τί ἀντιμετώπιση εἶχαν ἀπὸ τὸν ἑλληνικὸ λαὸ τὴν ἴδια περίοδο, οἱ Ἕλληνες δοσίλογοι  συνεργάτες τῶν Ναζὶ (ποὺ πολλοὶ ἐκτελέστηκαν) ἐνῶ τὴν ἴδια ἐποχὴ δυστυχῶς ἀνήκουστες  φρικαλεότητες λάμβαναν χώρα καὶ μεταξὺ Ἑλλήνων. Παράλληλα νὰ μὴν ξεχνοῦμε ὅτι σὲ ὅλη τὴν Εὐρώπη τὰ χρόνια 1944-1946 κυριάρχησε τὸ ζήτημα τῆς ἀποκάλυψης, διαπόμπευσης καὶ τιμωρίας τῶν συνεργατῶν τῶν Ναζὶ (δοσιλόγων) ποὺ ἔφτασε ἀκόμη καὶ σὲ βίαιες μαζικὲς μετακινήσεις πληθυσμῶν. Χαρακτηριστικὰ πάνω ἀπὸ 10 ἑκατομμύρια Γερμανοὶ ἀναγκάστηκαν βίαια νὰ μετακινηθοῦν ἀπὸ περιοχὲς τῆς ἀνατολικῆς Εὐρώπης ὅπου ζοῦσαν μετὰ τὸ τέλος τοῦ Β Π.Π. συχνὰ κάτω ἀπὸ ἰδιαίτερα βίαιες συνθῆκες.   'Ἦταν πολὺ δύσκολο νὰ συγκρατηθοῦν ἄνθρωποι ποὺ ὑπέφεραν τὰ πάνδεινα ἀπὸ τὸ σύνολο ἑνὸς μειονοτικοῦ πληθυσμοῦ ποὺ στράφηκε ἐναντίον τῶν ἀθώων συμπολιτῶν του, συνεργαζόμενος μὲ στρατεύματα κατοχῆς, χωρὶς νὰ τοῦ ἔχουν φταίξει σὲ τίποτε. Ἐνδεικτικὸ ἐξάλλου εἶναι καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι καὶ ὁ Χότζα στὴν Ἀλβανία γιὰ 9 χρόνια μέχρι τὸ 1953 δὲν τοὺς ἔδινε τὴν ἀλβανικὴ ὑπηκοότητα καὶ τοὺς κρατοῦσε σὲ στρατόπεδα συγκέντρωσης ἐπειδὴ  δὲν τοὺς ἐμπιστευόταν λόγω τῆς συνεργασίας τους μὲ τοὺς Ναζί.

Στὰ τέλη Δεκεμβρίου 1944, πέρασαν στὸ ἀλβανικὸ ἔδαφος καὶ οἱ τελευταῖες ὁμάδες τῶν Τσάμηδων, ποὺ μέχρι τότε παρέμειναν στὴν Ἤπειρο καὶ συγκεντρώθηκαν στὴν περιφέρεια τῆς Κονίσπολης, ὅπου βρίσκονταν συγκεντρωμένοι καὶ οἱ ὑπόλοιποι Τσάμηδες.  Γιὰ τὴ φυγή τους στὴν Ἀλβανία οἱ Γερμανοὶ διέθεσαν γερμανικὰ φορτηγά. Ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴ νέα πατρίδα ποὺ ἐπέλεξαν οἱ Τσάμηδες συνέχισαν τὶς ἀνθελληνικὲς ἐνέργειες ἐνισχύοντας καὶ τὶς δυνάμεις τῶν κομμουνιστῶν στὴν Ἑλλάδα μὲ  ἄνδρες, ἡλικίας 17-40 ἐτῶν, καθὼς καὶ μὲ συχνὲς ἐνοχλήσεις εἰς βάρος τῶν Βορειοηπειρωτῶν  Ὁ ἐκ τῶν ἀρχηγῶν τῶν Τσάμηδων, Μαζὰρ Ντίνο, δολοφονήθηκε τὸ 1945 στὸ Δέλβινο ὑπὸ ἄγνωστες συνθῆκες, φέροντας τὸ στίγμα τοῦ προδότη, ὅπως τὸν χαρακτήριζε τὸ κομμουνιστικὸ καθεστὼς τοῦ Ἐμβὲρ Χότζα, ἐπειδὴ εἶχε συνεργαστεῖ μὲ τοὺς κατακτητὲς

Ἀναφέρει σχετικὰ ἡ Ἔκθεση τοῦ Ἑλληνικοῦ Συνδέσμου στὴν Βαλκανικὴ Ἐπιτροπὴ τοῦ Ο.Η.Ε., ὅπως δημοσιεύθηκε στὸν ἡμερήσιο Τύπο τῆς  14.7.1949 : « Εἶναι γνωστὸν ὅτι 16 - 17.000 Τσάμηδες εἶχον ἐθελουσίως ἐγκαταλείψει τὴν Ἑλλάδα κατὰ τὸ τέλος τοῦ πολέμου καὶ εἶχον καταφύγει εἰς τὴν Ἀλβανίαν ἐκ φόβου μὴ κληθοῦν καὶ δώσουν λόγον πρὸ τῆς Ἑλληνικῆς Δικαιοσύνης διὰ τὰ ἐγκλήματα, τὰ ὁποῖα εἶχον διαπράξει κατὰ τὴν κατοχήν, ἐν στενὴ συνεργασία μετὰ τῶν Ἰταλικῶν, Ἀλβανικῶν καὶ Γερμανικῶν στρατευμάτων ...».

Ὑπάρχουν ἄλλωστε, καὶ ἀδιάψευστες ὁμολογίες ἀκόμη καὶ Μουσουλμάνων Τσάμηδων κατατεθειμένες ἁρμοδίως, οἱ ὁποῖες καταμαρτυροῦν τοῦ λόγου τοῦ ἀληθές, ὅπως ἡ παρακάτω, τοῦ Τσάμη Νουχτὶ Λατίφ, ἀπὸ τὰ Τρίκορφα Φιλιατῶν :«Ἐμεῖς οἱ Μωαμεθανοὶ δὲν εἴχαμε κανένα παράπονο κατὰ τῆς Ἑλληνικῆς Διοικήσεως, ὥστε νὰ μὴν μπορῶ νὰ καταλάβω, γιατί μὲ τὴν Ἀξονικὴ Κατοχὴ ὅλοι οἱ Μωαμεθανοί, ὄχι μόνον ἔγιναν ὄργανα τῶν Ἰταλῶν καὶ Γερμανῶν, ἀλλά, ἀκόμη περισσότερο, μὲ φόνους καὶ ἄλλες ἐγκληματικὲς πράξεις, ἐξεδήλωσαν τὴν πρόθεση των νὰ ἐξαλείψουν τὸ Ἑλληνικὸ στοιχεῖο ἀπὸ τὴν περιφέρεια τῆς Θεσπρωτίας».

Στὴν Ἑλλάδα, μὲ τὴν ὓπ΄ἄρ. 344/23-4-1945 ἀπόφαση τοῦ Εἰδικοῦ Δικαστηρίου δοσιλόγων Ἰωαννίνων καὶ μὲ περίπου 1.700 προσωπικὲς καταδικαστικὲς ἀποφάσεις ἐρήμην ποὺ ἐπακολούθησαν, καταδικάστηκαν ὡς ἐγκληματίες πολέμου γιὰ ἀξιόποινες πράξεις καὶ γιὰ συνεργασία μὲ τὶς κατοχικὲς δυνάμεις, ἐνῶ οἱ περιουσίες τους δημεύτηκαν (Β.Δ. 2185/1952 καὶ Ν.27891/1954) καὶ ἐκποιήθηκαν ἢ διανεμήθηκαν σὲ ὅλους, ὅσους ἔπεσαν θύματα τῆς θηριωδίας τους. Παράλληλα, μὲ τὴν ὓπ΄ἄρ. 50862/1947 ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργείου Στρατιωτικῶν οἱ Τσάμηδες στερήθηκαν τῆς ἑλληνικῆς ἰθαγένειας. σύμφωνα μὲ τὶς διεθνεῖς ἀνάλογες διατάξεις, ὅπως συνέβη καὶ μὲ ἄλλους Ἕλληνες πολίτες ποὺ ἦταν ὑπόλογοι γιὰ ἐγκλήματα καὶ διέφυγαν στὸ σιδηροῦν παραπέτασμα.  Οἱ ἐλάχιστες δεκάδες Τσάμηδες ποὺ παρέμειναν στὴν Ἑλλάδα (ὅσοι θεωροῦσαν τοὺς ἑαυτοὺς τοὺς ἀθώους), παρέμειναν ἀνενόχλητοι καὶ συμβίωσαν μὲ τὸ ἑλληνικὸ στοιχεῖο, διάγοντας φιλησύχως καὶ νομοταγῶς. Μὲ βάση  τὰ στοιχεῖα τῆς ἀπογραφῆς τῆς 7/4/1951, εἶχαν παραμείνει  στὴν Ἑλλάδα  123 Τσάμηδες.

Ὅσον ἀφορᾶ τὴ Βόρειο Ἤπειρο, ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνηση ἔθεσε ἐπίσημα τὸ ζήτημα τῆς Ἕνωσής της μὲ τὴν Ἑλλάδα στὴ Διάσκεψη Εἰρήνης τῶν Παρισίων.  Τὸ θέμα παραπέμφθηκε στοὺς Ὑπουργοὺς Ἐξωτερικῶν τῶν τεσσάρων νικητριῶν Μεγάλων Δυνάμεων καὶ καταγράφηκε (στὶς 30.08.1946) στὴν πρὸς συζήτηση ἡμερήσια διάταξη.  Σύμφωνα μὲ τὴ σύσκεψη τοῦ Συμβουλίου τῶν τεσσάρων ὑπουργῶν στὴ Νέα Ὑόρκη (ἀπὸ 04.11.46 ἕως 12.12.46) ἡ ἀπόφαση γιὰ τὸ Βορειοηπειρωτικὸ παρέμεινε ἐκκρεμὴς γιὰ νὰ ἐξετασθεῖ μετὰ τὴ λύση τοῦ Αὐστριακοῦ καὶ τοῦ Γερμανικοῦ ζητήματος.  Τὸ Αὐστριακὸ λύθηκε τὸ 1955 καὶ τὸ Γερμανικὸ τὸ 1990.  Ἀπομένει στὸ ἑλληνικὸ κράτος νὰ ἐπανέλθει.

Κατὰ τὴ διάρκεια τῆς διακυβέρνησης τῆς Ἀλβανίας ἀπὸ τοὺς  Χότζα καὶ Ἀλία καὶ γιὰ 45 περίπου χρόνια  τὸ ζήτημα τῶν Τσάμηδων πέρασε οὐσιαστικὰ στὸ  περιθώριο  Μετὰ ἀπὸ ὅλο αὐτὸ τὸ διάστημα τῆς σιωπῆς γύρω ἀπὸ τοὺς Τσάμηδες, μὲ τὴν πτώση τοῦ κομμουνισμοῦ στὴν Ἀλβανία τὸ 1991,ἀρχίζει ἡ 2η φάση τοῦ ζητήματος ποὺ ἐπανέρχεται στὴν ἐπικαιρότητα σὲ κάθε  περίοδο ἔντασης στὶς σχέσεις Ἑλλάδας- Ἀλβανίας.

Φωτὸ1: Ἡ ἀνακομιδὴ τῶν ὀστῶν τῶν 49 προκρίτων τῆς Παραμυθιᾶς.

Φωτὸ 2: Ὁ στρατηγὸς Ναπολέων Ζέρβας (στὸ κέντρο) μὲ τὶς ἀντάρτικες ὁμάδες ἐθνικῆς ἀντίστασης, ΕΔΕΣ, ἀνάγκασε τοὺς ἐγκληματίες Τσάμηδες νὰ φύγουν ἀπὸ τὴν Θεσπρωτία καὶ νὰ καταφύγουν στὴν Ἀλβανία.