Κοινωνία τῶν Ἐθνῶν - 100 ἔτη ἀπὸ τὸν σχηματισμό της - Ἡ παρέμβαση τῆς ΚτΕ στὴν Βόρειο Ἤπειρο

Τὸ 2019 συμπληρώνονται 100 ἔτη ἀπὸ τὴν δημιουργία τοῦ Προδρόμου τοῦ ΟΗΕ, τῆς Κοινωνίας τῶν Ἐθνῶν. Ἐπρόκειτο γιὰ μία προσπάθεια διεθνοῦς συνεννοήσεως, μετὰ τὴν ἐφιαλτικὴ σφαγὴ τοῦ Α΄ Π.Π., καθὼς αὐτὴ συνόδευσε τὴν Συνθήκη τῶν Βερσαλλιῶν (εἶναι ἡ Συνθήκη ποὺ ὑπέγραψαν οἱ Νικητὲς τοῦ Πολέμου μὲ  τὴν ἡττημένη Γερμανία). Στὸ ἀπόγειό της ἡ ΚτΕ (ὅπως ὀνομάστηκε μὲ ἀρκτικόλεξο στὰ ἑλληνικὰ) εἶχε 58 χῶρες-μέλη. Μέσα ἀπὸ αὐτὴν προσπάθησαν νὰ δικαιωθοῦν οἱ Βορειοηπειρῶτες Ἕλληνες στὴν δεκαετία τοῦ 1930, ὅταν τὸ Ἀλβανικὸ Κράτος ἐπιχείρησε νὰ πλήξει τὰ Σχολεῖα τους. Ἡ Ἀλβανία (καὶ ἡ Βόρειος Ἤπειρος μαζί της) εἰσῆλθαν στὴν ΚτΕ τὸ 1921, μετὰ τὴν Ἑλλάδα, μὲ προϋπόθεση νὰ τηροῦν τὶς ἀρχὲς τῆς τελευταίας.

Τὸ 1935 δικαιώνονται οἱ Ἕλληνες τῆς Ἀλβανίας μετὰ τὴν διαμαρτυρία τους γιὰ τὴν λειτουργία τῶν Σχολείων. Ἦταν ἀπὸ τὶς λίγες περιπτώσεις ποὺ ἡ ΚτΕ, λίγο πρὶν τὴν ἔκρηξη τοῦ Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (τὸ 1939) μπόρεσε νὰ ἐπιβάλει μία δίκαιη λύση.

Τί εἶχε συμβεῖ; Ἂς τὸ θυμηθοῦμε ἀναφερόμενοι στὴν ἐπέτειο δημιουργίας τῆς ΚτΕ. Ἡ Ἀλβανικὴ Κυβέρνηση τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1933, διὰ τοῦ ἄρθρου 206 τοῦ Ἀλβανικοῦ Συντάγματος, ἀπαγόρευσε τὰ μὴ κρατικὰ σχολεῖα. Ἀνάμεσά τους ὡς τέτοια θεωροῦνταν καὶ τὰ σχολεῖα τῆς Ἑλληνικῆς Μειονότητος.

Οἱ Βορειοηπειρῶτες ἀντιδροῦν δυναμικὰ στὴν ἐμφανῆ αὐτὴν ἀδικία. Ὀργανώνουν τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1933 τὴν «Νέα Φιλικὴ Ἑταιρεία», μία ἑλληνικὴ ὀργάνωση γιὰ τὴν προάσπιση τῶν ἑλληνικῶν Δικαίων. Ἄρχισαν νὰ συλλέγουν ὑπογραφές, μὲ σκοπὸ νὰ τὶς ἀποστείλουν στὴν Κοινωνία τῶν Ἐθνῶν. Ἕως τὶς 23 Ἰανουαρίου 1934 συγκεντρώθηκαν πάνω ἀπὸ 30.000 ὑπογραφὲς Βορειοηπειρωτῶν, ποὺ ἐπισυνάφθηκαν σὲ Ὑπόμνημα καὶ ἐστάλησαν στὴν ΚτΕ. Ἡ τελευταία δὲν ἔμεινε ἀδρανής.

Καὶ φθάνουμε στὴν ἐπέμβαση τῆς ΚτΕ. Στὶς 5 Ἀπριλίου 1934 κοινοποιεῖται πρὸς τὴν Ἀλβανικὴ Κυβέρνηση, ἀπὸ τὸν Γενικὸ Γραμματέα τῆς ΚτΕ, ἡ προσφυγὴ τῶν Βορειοηπειρωτῶν κατὰ τῆς Ἀλβανίας πρὸς αὐτήν, σχετικὰ μὲ τὸ σχολικὸ ζήτημα. Στὶς 14 Ἰανουαρίου 1935 μὲ Ὑπόμνημα τοῦ ἐκπροσώπου τῆς Ἱσπανίας ζητεῖται ἡ συμβουλευτικὴ γνώμη τοῦ Διεθνοῦς Δικαστηρίου τῆς Χάγης ὡς πρὸς τὸ σχολικὸ ζήτημα.

Τὸν Σεπτέμβριο τῆς ἰδίας χρονιᾶς τὰ ἀποτελέσματα τῆς παρεμβάσεως τῆς ΚτΕ εἶναι θετικά: Οἱ Βορειοηπειρῶτες δικαιώνονται στὸ θέμα τῆς Παιδείας καὶ ἡ Ἀλβανικὴ κυβέρνηση ὑποχρεοῦται νὰ ἐπιτρέψει τὴν ἐλεύθερη λειτουργία τῶν ἑλληνικῶν σχολείων. Ὅπως σωστὰ σχολιάζει ὁ Κώστας Ζαφειράτης σὲ σχετικό του ἄρθρο γιὰ τὰ γεγονότα τῶν ἐτῶν 1933-1935, μετὰ τὸ Πρωτόκολλο τῆς Κερκύρας (1914) ἡ ἀπόφαση τοῦ Δικαστηρίου τῆς Χάγης μετὰ ἀπὸ τὴν παρέμβαση τῆς ΚτΕ ὑπῆρξε ἡ δεύτερη μεγάλη νίκη τοῦ Βορειοηπειρωτικοῦ Ἑλληνισμοῦ. Σήμερα ἀναρωτιόμαστε ἂν ὑπάρχει ἡ ἴδια δυναμικὴ γιὰ διεθνῆ ὑποστήριξη τῶν βασικῶν Δικαίων τῆς Ἑλληνικῆς παρουσίας σὲ Βόρειο Ἤπειρο καὶ Ἀλβανία.

Γεώργιος Διον. Κουρκούτας

Φιλόλογος-Συγγραφέας