Ἡ Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου (καὶ ἡ γενικευμένη ἀμνησία) - Μία μικρὴ ἀναφορὰ σὲ ἕνα τραγικὸ γεγονὸς 100 χρόνια μετά ….

Φέτος, συμπληρώνονται 100 χρόνια ἀπὸ ἕνα τραγικὸ γεγονὸς ποὺ κάλυψε ἕνα μέγα τμῆμα τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Πρόκειται γιὰ τὴν Γενοκτονία τοῦ Ἑλληνισμοῦ τοῦ Πόντου, ἕνα διεθνὲς ἔγκλημα ποὺ συντονίστηκε ἀπὸ τὸ Τουρκικὸ Κράτος καὶ τὸν μηχανισμὸ τῶν Νεοτούρκων καὶ τοῦ Μουσταφᾶ Κεμάλ. Στὴν Ἑλλάδα τῆς γενικευμένης ἐθνικῆς ἀμνησίας, ποὺ καθοδηγεῖται ἀπὸ τὶς διαφθαρμένες ἡγεσίες ποὺ θέλουν ἕναν Λάο χωρὶς μνήμη (καὶ δὲν χάνουν εὐκαιρία νὰ τὸ διακηρύττουν μὲ ἔργα, βλέπε νέα σχολικὰ ἐγχειρίδια), αὐτὴ ἡ ἐπέτειος πέρασε στὰ …σιωπηλά.

Λὲς καὶ κάποιοι φοβοῦνται μήπως θιχθεῖ ἡ Τουρκία καὶ …διακόψει τὴν πορεία της πρὸς τὸν ἐκδημοκρατισμὸ ἢ τὸν ἐξευρωπαϊσμό. Τὸ ἔργο αὐτὸ (δυστυχῶς) τὸ ἔχουμε ξαναδεῖ….

Ἂς δοῦμε λίγα στοιχεῖα γιὰ τὸν Πόντο. Ἀπὸ τὴν Ἀρχαιότητα παρατηρεῖται ἡ παρουσία ἑλληνικῶν πληθυσμῶν σὲ ὅλες τὶς παράλιες περιοχὲς τοῦ Εὐξείνου Πόντου (ἢ Μαύρης Θαλάσσης), ἂν καὶ στὴν ἱστορικὴ πορεία τὸ ὄνομα Πόντος περιορίστηκε γεωγραφικὰ στὸ νότιο τμῆμα του, στὰ βόρεια δηλαδὴ παράλια του Πόντου, ὅπως τὸν ξέρουμε σήμερα.

Ἂς δοῦμε μερικὰ στοιχεῖα ἀπὸ τὴν Ἱστορία τοῦ Πόντου στὸ πέρασμα τῶν αἰώνων, ἀπὸ τὴν τουρκικὴ κατάκτηση ἕως τὴν ἐξόντωση μὲ τὴν μορφὴ Γενοκτονίας.

Στοὺς δύο τελευταίους αἰῶνες ζωῆς τῆς Αὐτοκρατορίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως στὸν χῶρο τοῦ Πόντου διαμορφώθηκε ἕνα Ἀνεξάρτητο Κράτος, ἡ Αὐτοκρατορία τῆς Τραπεζοῦντος (1204-1461). Αὐτὸ τὸ τμῆμα γῆς, ἀπομακρυσμένο ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη, ἀλλὰ μὲ στέρεες Ἑλληνικὲς καὶ Ὀρθόδοξες βάσεις, συνέχιζε νὰ ζεῖ καὶ νὰ διατηρεῖ ἕναν ἀκμαῖο Ἑλληνισμὸ καὶ σταθερὴ προσήλωση στὴν Ὀρθοδοξία. Δὲν εἶναι τυχαῖο πού καὶ σήμερα στὸ μυαλὸ ὅλων μας ὡς θρησκευτικὸ κέντρο τῶν Ποντίων θεωρεῖται ἡ Παναγία στὸ ὅρος Μελᾶ τοῦ Πόντου, ἡ Παναγία Σουμελᾶ.

Ἡ τουρκικὴ κατάκτηση.Ἐξισλαμισμοὶ καὶ κρυπτοχριστιανοί. Οἱ Τοῦρκοι τὸ 1461 καταφέρνουν νὰ καταβάλουν καὶ νὰ ὑποδουλώσουν τὸν Πόντο, μία ὑποδούλωση πού φθάνει ὡς τὶς ἡμέρες μας.

Ὁ νέος ἐφιάλτης πού συνοδεύει τὴν τουρκικὴ ἐπέκταση εἶναι οἱ ἐξισλαμισμοί, εἴτε μὲ τὴν βία εἴτε μὲ τὴν παροχὴ προνομίων, πού ἀλλοιώνουν τὸ πληθυσμιακὸ τοπίο τοῦ Πόντου καὶ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.

Συχνὰ ὁ πληθυσμὸς τοῦ Πόντου, γιὰ νὰ ξεφύγει ἀπὸ τὶς τουρκικὲς βαρβαρότητες, φεύγει γιὰ ἄλλα μέρη, ὅπως στὶς πόλεις τῶν ρωσικῶν παραλίων καὶ τὴν ἴδια τὴν Κωνσταντινούπολη. Ἡ ἀλλαγὴ τοῦ πληθυσμιακοῦ τοπίου μετὰ τὴν κατάκτηση ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανοὺς ὀφειλόταν σὲ δύο βασικοὺς παράγοντες. Ὁ ἀλλοτινὸς χριστιανικὸς τόπος σιγὰ-σιγὰ ὑπέστη διωγμοὺς καὶ ἐξισλαμισμούς, πού μείωσαν τὴν παρουσία τοῦ χριστιανικοῦ στοιχείου.

Μία ἀπάντηση στοὺς ἐξισλαμισμοὺς ἦταν τὸ φαινόμενο τῶν Κρυπτοχριστιανῶν, πού κατὰ τοὺς ἐρευνητές, συνεχίζεται καὶ σήμερα στὸν χῶρο τοῦ Πόντου.  Ἐπιφανειακὰ κάποιοι ἔγιναν Μουσουλμάνοι, ἀλλὰ ἐσωτερικὰ παρέμειναν Χριστιανοὶ καὶ συμμετέχουν στὴν λατρεία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.  Ἀντιλαμβάνεστε τὰ ἐσωτερικὰ διλήμματά τους, ἀλλὰ καὶ τὸν κίνδυνο πού περνοῦν σὲ περίπτωση πού ἀποκαλυφθοῦν ἀπὸ τοὺς φανατικοὺς Μουσουλμάνους. Τὸ φαινόμενο τῶν Νεομαρτύρων εἶναι ἀποκαλυπτικὸ γιὰ τὴν μοίρα ὅσων ὑπῆρξαν Κρυπτοχριστιανοὶ καὶ ἀποκαλύφθηκε ἡ δεύτερή τους ταυτότητα. .

Οἱ διωγμοί, οἱ Νεοτοῦρκοι καὶ ὁ Κεμάλ. Ἡ τραγωδία τοῦ 1919. Ἡ ζωὴ τοὺς 2 τελευταίους αἰῶνες ἀλλάζει δραματικά.  Μετὰ ἀπὸ τὶς ραγδαῖες ἀλλαγὲς στὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία τὸν 19ο καὶ 20ο αἰώνα, ἀλλάζουν πολλὰ καὶ στὸν Πόντο. Τὸ 1908 κυριαρχοῦν στὴν Τουρκία οἱ Νεοτοῦρκοι, πού πίσω ἀπὸ τὰ ἐπιφανειακὰ καὶ ὕπουλα αἰτήματα γιὰ «ἐκσυγχρονισμὸ» ἢ ἐκδυτικισμό, κρυβόταν μία Πολιτικὴ ἐξολόθρευσης ὁποιασδήποτε πληθυσμιακῆς ὁμάδος δὲν θὰ μετατραπόταν μὲ τὴν βία Τουρκική. Στὴν κατεύθυνση αὐτὴ κινούμενοι ὀργανώνουν τὴν Γενοκτονία χριστιανικῶν πληθυσμῶν, ὅπως τῶν Ἀρμενίων καὶ τῶν Ἑλλήνων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.

Ὁ Πόντος σὲ 2 φάσεις, κατὰ τὸν Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο καὶ μετὰ ἀπὸ αὐτόν, ἀντιμετωπίζει τὴν τουρκικὴ λαίλαπα. Στὶς 19 Μαΐου 1919 (ἡμέρα πού γιὰ ἐμᾶς εἶναι ἡμέρα μνήμης τῆς Γενοκτονίας τοῦ Πόντου, καθιερωθεῖσα ἀπὸ τὴν Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων, τὸ 1994) ἐπιβιβάζεται στὴν Σαμψούντα ὁ Μουσταφὰ Κεμὰλ καὶ ὀργανώνει μὲ συστηματικὸ τρόπο τὴν σφαγὴ τῶν Ἑλλήνων. Μία διαδικασία πού θὰ διαρκέσει ἕως τὸ 1922, καὶ τὴν ὁλοκληρωτικὸ διωγμὸ τῶν Ἑλλήνων πρὸς Ἑλλάδα καὶ Ρωσία. Στὸ ἐγκληματικό τους αὐτὸ ἔργο, ποῦ θὰ στοιχίσει συνολικὰ ἄνω τῶν 350.000 νεκροὺς Ἕλληνες στὸν Πόντο, θὰ ἔχουν οἱ Τοῦρκοι συμμάχους φανεροὺς στὴν ἀρχὴ τοὺς Γερμανοὺς καὶ μετὰ τοὺς Μπολσεβίκους τοῦ Λένιν, πού μόλις εἶχαν ἐπικρατήσει στὴν Ρωσία, καὶ κρυφοὺς φίλους τούς Δυτικοὺς (ὅπως οἱ Ἄγγλοι, οἱ Ἰταλοὶ καὶ οἱ Γάλλοι) πού θὰ σιωπήσουν ἢ θὰ βοηθήσουν τὴν Νίκη τοῦ Κεμὰλ κατὰ τῶν Ἑλλήνων.

Ἡ μεταφορὰ τῶν βωμῶν σὲ Ἑλλάδα καὶ γειτονικὰ κράτη, οἱ νέες περιπέτειες. Ἡ τραγωδία συνετελέσθη. Μαζὶ μὲ τὴν ἐξόντωση τοῦ Ἑλληνισμοῦ χάθηκε καὶ ἡ ἐπὶ 2000 ἔτη παρουσία τῆς Ὀρθοδοξίας στὰ μέρη ἐκεῖνα τοῦ Πόντου.  Πολλοὶ ἱστορικοὶ Ναοὶ τῆς Ἐκκλησίας ἔγιναν τζαμιὰ μουσουλμανικά. Ὅσοι Ἕλληνες τοῦ Πόντου κατέφυγαν στὴν τότε Σοβιετικὴ Ἕνωση θὰ ἀντιμετωπίσουν νέους διωγμοὺς ἀπὸ τὸ Σταλινικὸ καθεστώς.

Τὰ τελευταία χρόνια γίνεται μία πανελλήνια καὶ παγκόσμια προσπάθεια νὰ γίνει γνωστὴ ἡ γενοκτονία καὶ νὰ καταδικαστεῖ ὡς πράξη προσβολῆς πρὸς τὴν Ἀνθρωπότητα, κάτι πού προσπαθεῖ μὰ κάθε τόπο νὰ ἀποτρέψει ἡ Τουρκία. Κορυφαῖο προσκύνημα στὸν Πόντο ὑπῆρξε ἡ Παναγία στὸ ὅρος Μελᾶ. Ἡ Παναγία Σουμελᾶ. Μετὰ τὴν καταστροφή, αὐτὸ τὸ ἱερὸ προσκύνημα τοῦ ἁπανταχοῦ Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ μεταφέρθηκε στὸ ὅρος Βέρμιο τῆς κυρίως Ἑλλάδος. Κλείνουμε μὲ ἕνα μήνυμα αἰσιοδοξίας….

Γεώργιος Διον. Κουρκούτας - Καθηγητὴς φιλόλογος