«Ἱερὸ μυστικό» γιὰ 73 χρόνια

Ἐπὶ 73 ὁλόκληρα χρόνια τοὺς «ἔκρυβε» στὴν αὐλὴ τοῦ σπιτιοῦ της. Τὰ περισσότερα ἀπὸ αὐτὰ τὰ χρόνια διακινδυνεύοντας τὴν προσωπική της ἐλευθερία ἢ καὶ τὴ ζωή της. Μολονότι δὲν ἦταν κὰν μέλη τῆς οἰκογένειάς της, φρόντιζε νὰ μὴν τοὺς «λείπει» τίποτα. Ἀκόμα καὶ ἡ δροσιά, τὰ ζεστὰ καλοκαίρια. Τώρα ποὺ ὁ ἥλιος τῆς ζωῆς της ἀρχίζει νὰ δύει, καὶ θὰ ἀναγκαστεῖ νὰ τοὺς «ἀποχωριστεῖ», θέλει νὰ τοὺς «παραδώσει» ἐκεῖ ὅπου ἀνήκουν: στὶς λαμπρὲς σελίδες τῆς ἐποποιίας τοῦ ἔθνους...

Οἱ «φιλοξενούμενοι» τῆς κ. Ἐρμιόνης Μπρίγκου εἶναι ἕξι νεκροὶ Ἕλληνες στρατιῶτες. Τοὺς εἶδε, ἐννιάχρονο κοριτσάκι τότε, νὰ πέφτουν νεκροὶ μπροστὰ στὸ σπίτι της πολεμώντας τὸν ἰταλικὸ στρατὸ στὴ Χειμάρρα τῆς Ἀλβανίας καὶ βοήθησε, μὲ τὶς παιδικές της δυνάμεις, τοὺς γονεῖς της νὰ τοὺς κουβαλήσουν καὶ νὰ τοὺς θάψουν στὴν αὐλή τους. Ἔκτοτε καὶ μέχρι σήμερα δὲν τοὺς «ἄφησε» ποτὲ μόνους! Οὔτε ἀκόμα καὶ ὅταν τὴν ἐποχὴ τῆς δικτατορίας τοῦ Χότζα ὅλα «τὰ ’σκιαζε ἡ φοβέρα». Πρῶτοι μῆνες τοῦ 1941 καὶ ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς εἶχε φτάσει καταδιώκοντας τοὺς Ἰταλοὺς στὴ Χειμάρρα. Ἐκεῖ, στὸν ἄγριο ὀρεινὸ ὄγκο Σκούταρι, διεξάγονταν λυσσώδεις μάχες καὶ ὅσο διαρκοῦσαν οἱ ἐπιχειρήσεις, στὸ σπίτι τοῦ Ἰωάννη καὶ τῆς Σοφίας Μπρίγκου, στὸν οἰκισμὸ «Ζάμαρη», στὴν ἄκρη τοῦ χωριοῦ, εἶχε ἐγκατασταθεῖ ἡ διοίκηση τῆς ἑλληνικῆς δύναμης. Ἡ μικρὴ Ἐρμιόνη, σὲ ρόλο ἀγγελιοφόρου μετέφερε ἐν μέσῳ βομβῶν καὶ μὲ τὶς σφαῖρες νὰ πέφτουν χαλάζι, μηνύματα, φάρμακα, νερὸ καὶ ἁλάτι στοὺς μαχητὲς στὰ χαρακώματα.

Ὅπως ἐξιστόρησε στὴν «Κ», μία μέρα οἱ Ἰταλοὶ χτύπησαν τὸ σπίτι-στρατηγεῖο μὲ ὅλμους σκοτώνοντας ἕξι στρατιῶτες. Καθὼς οἱ ὑπόλοιποι ἀναγκάστηκαν νὰ μεταφερθοῦν, γιατί εἶχαν γίνει στόχος, μαζὶ μὲ τὸν πατέρα καὶ τὴ μητέρα της «σήκωσαν» τοὺς Ἕλληνες στρατιῶτες καὶ τοὺς μετέφεραν στὴν αὐλή. Ἔσκαψαν, ἄνοιξαν ἐκεῖ δυὸ τάφους καὶ τοὺς ἔθαψαν. «Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς πεθαίνοντάς μας εἶπε: ἐγὼ φεύγω, σᾶς ἀφήνω τὸ πορτοφόλι μου».

Στὴ «μακρὰ νύχτα» τοῦ Χότζα, οἱ Ἕλληνες στρατιῶτες ἀναπαύονταν «ἐν τόπῳ χλοερῶ», μὲ τὴ φροντίδα τῆς οἰκογένειας Μπρίγκου. Γιὰ τοὺς Ἕλληνες κατοίκους τοῦ οἰκισμοῦ ἦταν ἕνα καλὰ κρυμμένο «ἱερὸ μυστικό». Φρόντιζαν νὰ μὴ μαθευτεῖ καὶ μποῦν σὲ περιπέτειες, μὲ δεδομένη τὴν ἐχθρότητα τοῦ καθεστῶτος καὶ τοῦ ἀλβανικοῦ ἐθνικισμοῦ, ἀπέναντι στοὺς Χειμαρριῶτες. «Εἴχαμε φόβο, κρατούσαμε κλειστὸ τὸ στόμα», μᾶς λέει ἡ κυρία Ἐρμιόνη.

Μία ἀχλαδιὰ ποὺ φύτεψε κοντὰ στοὺς τάφους, τοὺς ἐξασφάλιζε «δροσιά» –τώρα ποὺ ξεράθηκε θέλει νὰ βάλει μία μυρτιὰ– καὶ μέχρι τὸ 1967 ποὺ ὁ Χότζα κατάργησε τὴν ἐκκλησία καὶ «ξύρισε» τοὺς ἱερεῖς, εἶχαν τὰ τρισάγια καὶ τὰ μνημόσυνά τους. Μετὰ ἦρθαν ἀκόμα πιὸ δύσκολοι καιροί.

Ἡ οἰκογένεια Μπρίγκου ἐκτοπίστηκε ἀπὸ τὸ καθεστὼς ὡς «ἐχθρός του λαοῦ», λόγω τοῦ ὑψηλοῦ ἑλληνικοῦ φρονήματος, καὶ «πέπλο μοναξιᾶς» σκέπασε τὰ μνήματα. Κάποιοι ὁμογενεῖς συγχωριανοί, ποὺ γνώριζαν, γλιστροῦσαν σὰν σκιὲς τὶς νύχτες καὶ τοὺς ἄναβαν ἕνα κερί.

Τοὺς θεωροῦσαν οἰκογένεια

Ἡ κ. Ἐρμιόνη κράτησε τὴν ἱστορία τῶν νεκρῶν στρατιωτῶν στὴν αὐλὴ τοῦ σπιτιοῦ της γιὰ πολλὰ ἀκόμη χρόνια μακριὰ ἀπὸ τὴ δημοσιότητα. Ἀντιμετώπιζε τὴ μνήμη τους μὲ τέτοιο σεβασμό, σὰν ἦταν δικοί της ἄνθρωποι, φοβόταν μήπως τοὺς «πάρουν», τοὺς θεωροῦσε «οἰκογενειακὴ ὑπόθεση».

Ἕως ὅτου ἡ μειονοτικὴ ὀργάνωση «Ὁμόνοια» ἔχτισε ἕνα μικρὸ εἰκονοστάσι καὶ ἡ πληροφορία ἔφτασε στὴν Ἕνωση Συγγενῶν Πεσόντων Μαχητῶν τοῦ Ἔπους 1940-41. «Ἐγὼ λέω ὅτι καλὰ εἶναι νὰ μείνουν ἐδῶ ποὺ βρίσκονται. Ἐδῶ ποὺ ἔχυσαν τὸ αἷμα τους. Ἀλλὰ ἂν εἶναι νὰ τοὺς βάλουν μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους Ἕλληνες ποὺ σκοτώθηκαν στὴ Χειμάρρα, ἂς τοὺς πάρουν...» λέει στὴν «Κ» ἡ κ. Ἐρμιόνη.

Ὅταν τὸ καθεστὼς κατέρρευσε καὶ τὸ ζήτημα τῶν πεσόντων στὴν Ἀλβανία Ἑλλήνων στρατιωτῶν ἀναδείχθηκε στὴν ἀτζέντα τῶν ἑλληνοαλβανικῶν σχέσεων, ἀπὸ κάθε σπιθαμὴ γῆς στὰ κακοτράχαλα βουνὰ τῆς Χειμάρρας, τοῦ Τεπελενίου, τῆς Πρεμετῆς, ἄρχισε νὰ ἀναβλύζει καὶ μία ἱστορία...

Πρὶν ἀπὸ λίγες ἡμέρες ἀντιπροσωπεία τῆς Ἕνωσης, μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν ἐπίτιμο πρόεδρό της κ. Γιῶργο Σούρλα, γενικὸ γραμματέα Διαφάνειας, ταξίδεψε στὴ Χειμάρρα καὶ τῆς ἐπέδωσε τιμητικὴ πλακέτα, ὀνομάζοντας την «μάνα τῶν πεσόντων κατὰ τὸ ἔπος ’40-41, στὴ Βόρεια Ἤπειρο».

«Κάνατε ὅσα δὲν μπόρεσαν νὰ κάνουν οἱ μανάδες αὐτῶν ποὺ ἄφησαν τὴν τελευταία τους πνοὴ στὰ βουνὰ τῆς Ἀλβανίας», τῆς εἶπε ὁ κ. Σούρλας.

«Ἐμεῖς θέλουμε νὰ γίνει ἕνα κενοτάφιο γιὰ νὰ μαζέψουμε τὰ ὀστὰ ὅσων μποροῦμε ἀπὸ τοὺς 106 Ἕλληνες ποὺ σκοτώθηκαν στὴ μάχη τῆς Χειμάρρας» ἀπάντησε ὁ ὁμογενὴς δημοτικὸς σύμβουλος Μιχάλης Μπρίγκος.

Ὡστόσο οἱ νεκροί της Χειμάρρας δὲν εἶναι οἱ μόνοι ποὺ περιμένουν τή... δεύτερη ταφῆ τους. Ἀπὸ τοὺς 8.000 Ἕλληνες στρατιῶτες ποὺ σκοτώθηκαν στὰ ἀλβανικὰ βουνὰ ἔχουν ἐντοπιστεῖ μὲ τὴ βοήθεια καὶ τῶν Ἰταλῶν, οἱ ὁποῖοι πῆραν τοὺς δικούς τους νεκρούς, στοιχεῖα μόνο γιὰ 5.500.

Παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι μεταξὺ τῶν κυβερνήσεων Ἑλλάδας καὶ Ἀλβανίας ἔχει συμφωνηθεῖ ἡ διαδικασία γιὰ τὴν ἐκταφὴ καὶ τὸν ἐνταφιασμό τους σὲ δυὸ νεκροταφεῖα, στὴν Κλεισούρα καὶ τοὺς Βουλιαράτες, καὶ μάλιστα ἔχει συγκροτηθεῖ καὶ μεικτὴ ἐπιτροπὴ γι’ αὐτό, ἡ Ἀθήνα ἐπιρρίπτει εὐθύνες γιὰ κωλυσιεργία στὰ Τίρανα. Μάλιστα, τὸ ὅλο θέμα τείνει νὰ ἐξελιχθεῖ σὲ σημεῖο τριβῆς γιὰ τὶς ἑλληνοαλβανικὲς σχέσεις.

Παρότι ἐπισήμως δὲν δίδεται κάποια οὐσιαστικὴ ἐξήγηση γιὰ τὸ «μπλοκάρισμα», ἀποτελεῖ κοινὸ μυστικὸ ὅτι οἱ κατὰ καιροὺς ἀλβανικὲς κυβερνήσεις δείχνουν νὰ μὴν τολμοῦν νὰ προχωρήσουν στὴ διευθέτηση τοῦ θέματος, φοβούμενες τὶς ἀντιδράσεις ἀκραίων ἐθνικιστικῶν κύκλων, οἱ ὁποῖοι θεωροῦν τὴν παρουσία τῶν νεκρῶν στοιχεῖο ποὺ μπορεῖ νὰ χρησιμοποιήσει ἡ ἑλληνικὴ πλευρὰ γιὰ νὰ ἀμφισβητήσει τὴν ἀλβανικὴ κυριαρχία στὸν Νότο.

Ὅπως δήλωσε πάντως στὴν «Κ» ὁ κ. Σούρλας, ἡ ἑλληνικὴ πλευρὰ πρέπει νὰ συνδέσει τὸ ὅλο ζήτημα μὲ τὴν ἐνταξιακὴ πορεία τῆς Ἀλβανίας πρὸς τὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἑνώση, ἐκτιμώντας ὅτι κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο θὰ πιεσθοῦν τὰ Τίρανα γιὰ νὰ δώσουν ἐπιτέλους τὴν πρέπουσα λύση στὸ ζήτημα.

www.kathimerini.gr