Σύντομη ἱστορικὴ θεώρηση τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ προβλήματος τῶν Σκοπίων

Οἱ ὀρθόδοξες ἐπαρχίες τῆς Π.Γ.Δ.Μ. μέχρι τὸ 1767 ὑπάγονταν στὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀχρίδος. Μετὰ τὴν κατάργησή της, ἐντάχθηκαν στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο.

Τὸ 1920 τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο τὶς παραχώρησε στὴ σερβικὴ Ἐκκλησία. Ἡ ἐπισημοποίηση αὐτῆς τῆς ἀποφάσεως ἔγινε τὴν 19η Φεβρουαρίου 1922 μὲ τὴν ἔκδοση πατριαρχικοῦ καὶ συνοδικοῦ Τόμου.

Μὲ τὴν κατάληψη τῆς Νοτίου Σερβίας ἀπὸ τοὺς Βουλγάρους τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1941 ἐκδιώχθηκαν ὁ Μητροπολίτης Σκοπίων Ἰωσήφ, ὁ Ἐπίσκοπος Ζλετόβου καὶ Στρωμνίτσης Βικέντιος καὶ μαζὶ μὲ αὐτοὺς οἱ ἱερεῖς καὶ ὁ λαός. Στὶς κενὲς θέσεις τοποθετήθηκαν Βούλγαροι ἐπίσκοποι καὶ ἱερεῖς.

Ὅταν μετὰ τὸν πόλεμο ἡ περιοχὴ ἐπανῆλθε στὰ χέρια τῶν Σέρβων, οἱ ἀρχὲς δὲν ἐπέτρεψαν στοὺς διωγμένους ἀπὸ τοὺς Βουλγάρους ἱεράρχες νὰ ἐπανέλθουν στὶς θέσεις τους.

Ἦταν τὸ πρῶτο βῆμα γιὰ τὴν ἀπόσπαση τῆς περιοχῆς ἀπὸ τὸν κορμὸ τῆς σερβικῆς Ἐκκλησίας.

Τὸ 1945 συνῆλθε στὰ Σκόπια κληρικολαϊκὴ συνέλευση, ἡ ὁποία ἀπεφάσισε τὴν ἀπόσχιση τῆς περιοχῆς ἀπὸ τὸ σερβικὸ Πατριαρχεῖο καὶ τὴν ἀνασύσταση τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος.

Τὴν ἐνέργεια αὐτὴ καταδίκασε τὸ σερβικὸ Πατριαρχεῖο ὡς αὐθαίρετη καὶ ἀντικανονική.

Οἱ ἐκπρόσωποι τῶν ἐπαρχιῶν αὐτῶν συγκάλεσαν στὴν Ἀχρίδα τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1958 τὴ β’ κληρικολαϊκῆ συνέλευση, ἡ ὁποία ἀπεφάσισε τὴ δημιουργία τῆς «μακεδονικῆς» ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, μὲ προκαθήμενο τὸν μοναδικὸ μέχρι τότε «Μακεδόνα» Ἐπίσκοπο Δοσίθεο.

Παρὰ τὴ φαινομενικὴ διευθέτηση τῶν σχέσεων μὲ τὴ Σερβία, ἀφοῦ ὁ Πατριάρχης τῶν Σέρβων Γερμανὸς μετέβη τὸ 1959 στὰ Σκόπια ὅπου χειροτόνησε μαζὶ μὲ ἄλλους ἐπισκόπους τὸν Κλήμη Ἐπίσκοπο Πρεσπῶν καὶ Βιτωλίων καὶ τὸν Ναοὺμ Ἐπίσκοπο Ζλετόβου καὶ Στρωμνίτσης, ἡ ἀπαίτηση τὸ 1966 τῆς Ἐκκλησίας τῶν Σκοπίων γιὰ «αὐτοκεφαλία» βρῆκε ριζικὰ ἀντίθετη τὴ σερβικὴ Ἐκκλησία.

Ἔτσι τὸ 1967 ἡ «Μακεδονικὴ» Ἐκκλησία ἀνεκήρυξε παράνομα τὸ αὐτοκέφαλό της. Τότε ἡ σερβικὴ Ἐκκλησία ἀπεφάσισε τὴ διακοπὴ κάθε λειτουργικῆς καὶ κανονικῆς σχέσης μὲ τὴ σχισματικὴ Ἐκκλησία τῆς «Μακεδονίας».

Ὅλες οἱ Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, πρωτοστατοῦντος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, καταδίκασαν τὸ αὐτοκέφαλό της «μακεδονικῆς» Ἐκκλησίας καὶ χαρακτήρισαν τὴν Ἐκκλησία αὐτὴ ὡς σχισματική, γιατί περιφρόνησε βασικὲς ἀρχὲς τῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησιολογίας καὶ προέταξε ἐθνοφυλετικὲς σκοπιμότητες.

Ἡ σχισματικὴ Ἐκκλησία τῶν Σκοπίων, ἡ ὁποία περιλαμβάνει στοὺς κόλπους 1.600.000 πιστούς, ἀποτελεῖται ἀπὸ 10 Μητροπόλεις.

Εἶναι χωρισμένη ἀπὸ τὸ κράτος. Πρόκειται γιὰ φιλικὸ χωρισμό, ἀφοῦ τὸ κράτος τῆς ἐπέστρεψε τὴν ἐκκλησιαστικὴ περιουσία καὶ τὴν ἐνισχύει ποικιλότροπα.

Οἱ κληρικοὶ τῆς ἀνέρχονται στοὺς τετρακόσιους. Συντηροῦνται ἀπὸ τὶς εἰσφορὲς τῶν πιστῶν καὶ ἐκπαιδεύονται στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ ἁγίου Κλήμεντος Σκοπίων.

Γιὰ τὴν ἐπίλυση αὐτοῦ του ἀκανθώδους προβλήματος πραγματοποιήθηκαν ἀπὸ τὸ 1999 μέχρι τὸ 2002 πέντε διμερεῖς ἐπαφὲς μεταξὺ ἐκπροσώπων τοῦ Πατριαρχείου τῆς Σερβίας καὶ τῆς σχισματικῆς Ἐκκλησίας τῶν Σκοπίων, χωρὶς ὅμως κανένα ἀποτέλεσμα.

Στὴν προσπάθεια ἀνεύρεσης λύσεως παρενεβλήθη καὶ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ποὺ διεμήνυσε στὴ σχισματικὴ ἐκκλησία ὅτι ἡ ἔξοδος ἀπὸ τὴν ἀπομόνωση περνάει ἀπὸ τὸ σερβικὸ Πατριαρχεῖο.

Τὴν 17η Μαΐου 2002 μὲ πρωτοβουλία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἔγινε συνάντηση τῶν δύο μερῶν στὴν πόλη Νὶς τῆς Σερβίας.

Τὰ δύο μέρη ὑπέγραψαν προσχέδιο συμφωνίας μὲ τὸ ὁποῖο λύνονταν δύο βασικὰ προβλήματα , τὸ ὄνομα καὶ τὸ καθεστὼς στὴν Π.Γ.Δ.Μ.

Συγκεκριμένα, ἀποφασίστηκε ἡ Ἐκκλησία τῶν Σκοπίων νὰ ὀνομαστεῖ Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀχρίδος καὶ νὰ τῆς δοθεῖ εὐρεία αὐτονομία.

Δυστυχῶς τὸ σχέδιο αὐτὸ ἀπορρίφθηκε ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῶν Σκοπίων στὴ συνεδρίαση τῆς 21ης Ἰουνίου 2002, ὕστερα ἀπὸ ἔντονες πιέσεις τῶν ἐθνικιστικῶν κύκλων τῆς χώρας.

Ὁ Μητροπολίτης Βελεσσῶν καὶ Παραβαρδαρίου Ἰωάννης διεφώνησε μὲ τὴν ἀπόφαση αὐτὴ καὶ ἐπανέφερε τὴ Μητρόπολή του στοὺς κόλπους τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας τῆς Σερβίας, ἡ ὁποία τὸν δέχθηκε σὲ πλήρη ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία.

Ἀντίθετα, ἡ Ἐκκλησία τῶν Σκοπίων τὸν κήρυξε ἔκπτωτο καὶ τὸν ἐξέβαλε βίαια ἀπὸ τὸ μητροπολιτικὸ μέγαρο καὶ τὴ μονὴ ἁγίου Γεωργίου Νεγότινο, ὅπου εἶχε ἐγκατασταθεῖ προσωρινὰ μὲ τοὺς μοναχούς του.

Ἡ Ἐκκλησία τῆς Σερβίας σὲ ἀντιπερισπασμὸ ὅρισε τὸν Ἰωάννη Ἔξαρχο τοῦ Πατριαρχείου τῆς Σερβίας στὰ Σκόπια καὶ κήρυξε ἄκυρη τὴν ἀπόφαση τῆς Ἐκκλησίας τῶν Σκοπίων.

Ἡ πράξη αὐτὴ τοῦ Πατριαρχείου τῆς Σερβίας προκάλεσε θύελλα διαμαρτυριῶν στὰ Σκόπια.

Νέα κρίση προέκυψε τὴν 20ή Ἰουλίου 2003 ὅταν ὁ Ἰωάννης τέλεσε τὸ μυστήριο τοῦ βαπτίσματος στὸ ναὸ ἁγίου Δημητρίου Βιτωλίων.

Ἡ Ἀστυνομία τὸν συνέλαβε καὶ τὸν προφυλάκισε γιὰ πέντε μέρες. Στὴ δίκη, ποὺ ἔγινε τὴν 31ή Ὀκτωβρίου 2003, τοῦ ἐπεβλήθη ἡ ποινὴ ἑνὸς ἔτους φυλακίσεως μὲ ἀναστολὴ δύο ἐτῶν.

Ἡ Ἐκκλησία τῆς Σερβίας στὴν προσπάθειά της νὰ βοηθήσει στὴν ἐπίλυση τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ προβλήματος τῶν Σκοπίων σὲ κανονικὲς ἐκκλησιολογικὲς βάσεις ἐξέλεξε τὸν Μάϊο τοῦ 2003 τρεῖς βοηθοὺς ἐπισκόπους, τοὺς ἀρχιμανδρίτες Ἰωακείμ, Μάρκο καὶ Δαβίδ.

Ὅμως ἡ κατάσταση ἀντὶ νὰ ἐκτονωθεῖ, ἐπιδεινώθηκε ἐπικίνδυνα. Τὴν Κυριακὴ 11 Ἰανουαρίου 2004 κατὰ τὴ διάρκεια τῆς θείας λειτουργίας οἱ ἀστυνομικοὶ συνέλαβαν ὅλους του παρευρισκομένους καὶ τοὺς ὁδήγησαν στὸ ἀστυνομικὸ τμῆμα, χωρὶς νὰ τοὺς ἀνακοινωθεῖ ἡ αἰτία τῆς συλλήψεώς τους.

Ὅλοι ἀφέθηκαν ἐλεύθεροι πλὴν τοῦ Ἰωάννου, ὁ ὁποῖος προφυλακίσθηκε γιὰ τριάντα μέρες μὲ τὴν κατηγορία ἀναζωπυρώσεως θρησκευτικοῦ καὶ ἐθνικοῦ μίσους.

Ἀκολούθησαν ἐπιστολὲς διαμαρτυρίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ τῶν ἄλλων προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν γιὰ τὴν ἀνάμιξη τῆς κρατικῆς ἐξουσίας στὶς θρησκευτικὲς διαφορές. Ἔτσι ὁ Ἰωάννης ἀφέθη ἐλεύθερος τὸν Ἰανουάριο τοῦ 2004.

Σοβαρὴ ἐμπλοκὴ στὸ ὅλο ζήτημα εἴχαμε τὸν Φεβρουάριο τοῦ 2004, ὅταν πέντε τρομοκράτες ἀποπειράθηκαν νὰ δολοφονήσουν τὰ μέλη τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος. Ἐπειδὴ δὲν μπόρεσαν νὰ βροῦν τοὺς Ἐπισκόπους, κακοποίησαν τὶς μοναχές, ἔκλεψαν ἱερὰ ἀντικείμενα καὶ πυρπόλησαν τὴ Μονὴ τοῦ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου στὴ Νιζόπολη.

Τὸν Ἰούλιο 2005 τὸ Ἐφετεῖο τῆς πόλεως Βιτωλίων ἐπικύρωσε πρωτόδικη ἀπόφαση τοῦ Ἰανουαρίου 2004 γιὰ 18μηνη φυλάκιση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἰωάννου μὲ τὴν κατηγορία «ὑποδαυλίσεως θρησκευτικοῦ καὶ ἐθνικοῦ μίσους».

Ἔμεινε ὀκτὼ μῆνες στὶς φυλακὲς «IDRIZOVO» τῶν Σκοπίων. Ἀπηλλάγη τοῦ ὑπολοίπου της ποινῆς χάρη στὶς διαμαρτυρίες τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀρχῶν καὶ τῶν διεθνῶν ὀργανισμῶν.

Καὶ ἐνῶ ὅλοι πίστευαν ὅτι τὸ μαρτύριο τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἰωάννου τελείωσε, ἄρχισε νέος κύκλος διώξεων μὲ στόχο τώρα νὰ πλήξει τὴν ἠθική του ὑπόσταση.

Τὸ δικαστήριο τῶν Σκοπίων τὸν κατηγόρησε γιὰ κατάχρηση χρημάτων. Κατηγορία ψευδής, ἄδικη καὶ ἄριστα σκηνοθετημένη.

Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ὁδηγήθηκε πάλι στὴ φυλακή. Μὲ τὴν παρέμβαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη τὴν 21η Φεβρουαρίου 2007 μειώνεται ἡ ποινὴ ἀπὸ δώδεκα σὲ ἐννέα μῆνες φυλάκιση.

Τὸ 2010 καταδικάζεται ἐρήμην σὲ φυλάκιση. Ἔτσι τὴν 12 Δεκεμβρίου 2011, μετὰ τὴν ἀνακήρυξή του σὲ διδάκτορα ἀπὸ τὸ Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης καὶ τὴν ἐπιστροφή του στὴ χώρα, συλλαμβάνεται στὸ μεθοριακὸ σταθμὸ τῆς Νίκης καὶ μὲ ταχύτατες διαδικασίες καταδικάζεται σὲ δυόμιση χρόνια φυλάκιση.

Τὸν Ἰούλιο τοῦ 2013 τὸ ποινικὸ δικαστήριο τῶν Σκοπίων τὸν καταδικάζει σὲ τρία χρόνια φυλάκιση μὲ τὴν ψευδῆ κατηγορία παράνομης ἀγοραπωλησίας ἀκινήτου. Ἐπρόκειτο γιὰ προειλημμένη πολιτικὴ ἀπόφαση, τὴν ὁποία τὸ δικαστήριο ἁπλῶς δημοσιοποίησε.

Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος τῆς σχισματικῆς Ἐκκλησίας τῶν Σκοπίων Στέφανος, ἀντὶ νὰ βοηθήσει στὴν ἐπίλυση τοῦ προβλήματος, τὴν πυροδότησε ἐπικίνδυνα. Μὲ ἔγγραφό του στοὺς Ἀρχιερεῖς τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ποὺ ἔφερε τὸν τίτλο «Μακεδονικὴ» Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ ἡμερομηνία 25-7-2014, συνεχίζει τὸν πόλεμο φθορᾶς ἐναντίον τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἰωάννου, δίδοντας πληροφορίες γιὰ δῆθεν ἐγκληματικὲς καὶ παράνομες πράξεις του.

Στὸ κατάπτυστο καὶ συκοφαντικὸ αὐτὸ κείμενο ἀπάντησε ὁ ἴδιος ὁ Πατριάρχης τῆς Σερβίας Εἰρηναῖος, ὁ ὁποῖος μὲ στοιχεῖα ἀναίρεσε τὶς ἄδικες κατηγορίες ἐναντίον τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἰωάννου.

Πρέπει νὰ σημειωθεῖ ὅτι ὅλοι οἱ Ἀρχιερεῖς τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἐπέστρεψαν ὡς ἀπαράδεκτη τὴν ἐπιστολὴ τοῦ Στεφάνου, δηλώνοντας ὅτι δὲν ἀποδέχονται ἐπιστολὴ ποὺ φέρει τὸν τίτλο «Μακεδονικὴ» Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.

Χάρη στὴ μεσολάβηση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἰωάννης εἶναι σήμερα ἐλεύθερος.

Τελευταία ἡ Ἐκκλησία τῆς Βουλγαρίας ἐξέφρασε τὴν ἐπιθυμία νὰ γίνει Μητέρα Ἐκκλησία γιὰ τὴ σχισματικὴ Ἐκκλησία τῶν Σκοπίων.

Ἐλπίζουμε νὰ ἀνακαλέσει αὐτὴ τὴν ἀπόφαση, γιατί εἶναι ἐνέργεια ἀντικανονικὴ καὶ ἀποτελεῖ εἰσπήδηση σὲ ἄλλη ἐκκλησιαστικὴ δικαιοδοσία.

Θεωροῦμε ὅτι ἡ ἐπίλυση τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ζητήματος τῶν Σκοπίων ὑπὸ τὰς παρούσας συνθήκας ἐμφανίζει μεγάλες δυσχέρειες λόγω τοῦ ἀσφυκτικοῦ ἐναγκαλισμοῦ αὐτῆς τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ τὸ Κράτος, ἀλλὰ καὶ τῆς χρησιμοποιήσεώς της ὡς κρατικῆς ὑπηρεσίας γιὰ ξένους πρὸς τὴν πνευματική της ἀποστολὴ σκοπούς.

Γιὰ νὰ ὑπάρξει κάποια θετικὴ ἐξέλιξη πρέπει νὰ τηρηθοῦν οἱ ἑξῆς προϋποθέσεις:

1. Τὸ ἐπίσημο κράτος νὰ ἀφήσει ἐλεύθερη τὴν Ἐκκλησία νὰ ἐπιτελεῖ τὸ πνευματικό της ἔργο

2. Ἡ σχισματικὴ Ἐκκλησία νὰ ἀναγνωρίσει ὡς ἀντικανονικὲς τὶς ἐνέργειές της ἀπὸ τὸ τὸ 1968 μέχρι σήμερα καὶ νὰ ζητήσει συγγνώμη ἀπὸ τὴ Μητέρα Ἐκκλησία τῆς Σερβίας γιὰ ὅσα ἄτοπα μέχρι σήμερα ἔπραξε σὲ βάρος της

3. Νὰ δεχθεῖ τὴν ὀνομασία τῆς πάλαι ποτὲ διαλαμψάσης περίπυστης Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος καὶ ὄχι Μακεδονίας.

4. Νὰ παύσουν οἱ διώξεις κατὰ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀχρίδος Ἰωάννου καὶ νὰ προσέλθουν ἀμφότερες οἱ πλευρὲς σὲ διάλογο γιὰ τὴν ἐξεύρεση δίκαιης καὶ ἐκκλησιολογικὰ ὀρθῆς λύσης.

Κάτω ἀπὸ αὐτὲς τὶς προϋποθέσεις εἶναι δυνατὴ ἡ χορήγηση ἀρχικὰ αὐτονομίας, κατὰ τὸ προηγούμενο τῆς Φινλανδίας, Ἐσθονίας καὶ μέχρι πρότινος Τσεχίας καὶ Σλοβακίας καὶ ἀργότερα αὐτοκεφαλίας, ἀφοῦ διαθέτει στοὺς κόλπους τῆς 1.600.000 πιστούς.

Ἔτσι θὰ κλείσει μία χαίνουσα πληγῆ στὸ σῶμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ θὰ ἔλθει ἡ γαλήνη καὶ ἡ ἠρεμία στὴν ταραγμένη αὐτὴ περιοχή.

τοῦ Μιχαὴλ Γ. Τρίτου στὴν Romfea.gr