Οι άταφοι ήρωες του 1940 και τα στρατιωτικά κοιμητήρια στον υπόλοιπο κόσμο

Στὶς 10 Ἀπριλίου 2010 σὲ ἕνα τρομακτικὸ ἀεροπορικὸ ἀτύχημα στὴ Ρωσία σκοτώθηκαν ὁ πρόεδρος τῆς Πολωνίας καὶ δεκάδες ἄλλοι ἀξιωματοῦχοι. Γιὰ ποιὸ λόγο ταξίδευαν μὲ τόσο ἄσχημες συνθῆκες στὰ ἀφιλόξενα ρωσικὰ δάση; Μὰ φυσικὰ γιὰ νὰ τιμήσουν τοὺς νεκροὺς ἥρωές τους. Ἀντίθετα ἐμεῖς μία ἀνάσα ἀπὸ τὰ σύνορα ἔχουμε ἀφήσει ἄταφους τούς δικούς μας ἥρωες καὶ μάλιστα σὲ μία πρόσφατη ἰταλοαλβανικὴ ταινία διασυρόμαστε καὶ βεβηλώνεται ἡ μνήμη τῶν νεκρῶν μας. Ὡς ἀπάντηση σὲ αὐτὴν τὴν ἠθική μας κατάπτωση δίνουμε αὐτούσια τὴν ἐργασία ἑνὸς μαθητῆ Γυμνασίου ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη ποὺ συλλέγοντας πληροφορίες ἀπὸ τὸ Διαδίκτυο προσεγγίζει θαυμάσια τὸ μεγάλο αὐτὸ ζήτημα καὶ ἀνοίγει ἕνα παράθυρο ἐλπίδας γιὰ τὴ νεολαία μας.

Δ.Πέτκος

 Πανάρχαιο ἑλληνικὸ ἔθιμο ὁ σεβασμὸς τῶν νεκρῶν. Μετὰ ἀπὸ κάθε μάχη γινόταν ἐκεχειρία μὲ σκοπὸ τὴν περισυλλογὴ καὶ φροντίδα τῶν νεκρῶν γιὰ τὸ τελευταῖο τους ταξίδι, ὅπως μᾶς ἀναφέρουν στὰ συγγράμματα τους ἐπιφανεῖς ἀρχαῖοι Ἕλληνες συγγραφεῖς.

Ἡ Ἑλλάδα εἶναι  ἡ μοναδικὴ χώρα ποὺ ἀντιμετώπισε τοὺς στρατοὺς τεσσάρων χωρῶν ταυτόχρονα, Ἀλβανίας, Ἰταλίας, Γερμανίας, καὶ Βουλγαρίας καὶ ὁ ἔνδοξος ἑλληνικὸς στρατὸς ἔγραψε ἱστορία στὰ ἑλληνικὰ βουνά, καὶ στὰ βουνὰ τῆς ἑλληνικῆς Βορείου Ἠπείρου.

«Στό ἑξῆς δὲ θὰ λέμε πὼς οἱ Ἕλληνες πολεμοῦν σὰν ἥρωες, ἀλλὰ πὼς οἱ ἥρωες πολεμοῦν σὰν Ἕλληνες» καὶ «Μαχόμενο  οἱ Ἕλληνες ἐναντίον τοῦ κοινοῦ ἐχθροῦ θὰ μοιρασθοῦν μαζί μας τὰ ἀγαθὰ τῆς εἰρήνης» ἦταν μερικὲς ἀπὸ τὶς δηλώσεις τοῦ Οὐίνστον Τσόρτσιλ πρωθυπουργοῦ τῆς Μεγάλης Βρετανίας κατὰ τὸ Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ἔμεινε ὅμως ὁ ἐνθουσιασμὸς καὶ τὰ εὐχολόγια καὶ ἀντὶ γιὰ συμμετοχὴ στὰ ἀγαθὰ τῆς εἰρήνης μᾶς ὤθησαν στὸν ἐμφύλιο πόλεμο τοῦ 1945-49.

Κατὰ τὸ Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, κάηκαν 2.500 χωριὰ καὶ ἐξοντώθηκε τὸ 10% τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ἑλλάδος, κοντὰ ἕνα ἑκατομμύριο Ἕλληνες.

Ἱστορικὰ στοιχεῖα, λογοτεχνικὰ κείμενα, πίνακες καὶ φωτογραφίες, ὅμως ὅλα μαζὶ καὶ ἑκατὸ μνημεῖα καὶ χίλιοι πανηγυρικοί, δὲν λένε τόσα, ὅσα λένε ἐτοῦτα τὰ ξεχασμένα κόκαλα στὰ βουνὰ τῆς Βορείου Ἠπείρου.

Ἡ ταφὴ τῶν νεκρῶν, καὶ μάλιστα τῶν πολεμιστῶν, ἀποτελεῖ γιὰ μᾶς τοὺς Ἕλληνες ἱερὸ χρέος καὶ ὑπέρτατο καθῆκον, ἐσωτερικὴ ἀνάγκη καὶ ἐθνικὴ ἐπιταγή. Δὲν εἶναι μία ἁπλή, τυπικὴ διαδικασία. Οἱ νεκροὶ πρέπει νὰ προσεγγίζονται μὲ εὐλάβεια, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ ποιοὶ εἶναι αὐτοί.

Κάτι ἀνάλογο, ὅμως, δὲν ἔγινε μὲ τοὺς Ἕλληνες νεκρούς του ἑλληνοϊταλικοῦ πολέμου, τοῦ ἔπους τοῦ 1940. 

Ἔτσι ὀκτὼ χιλιάδες νεκροὶ στρατιῶτες, ἀξιωματικοὶ καὶ ἄλλοι ἐθελοντές, ποὺ ἀγωνίστηκαν ἐνάντια στὸν γερμανοϊταλικὸ φασισμὸ καὶ περιέσωσαν τὴν ἑλληνικὴ τιμὴ δίνοντας μαθήματα ἡρωισμοῦ καὶ ἀνδρείας στὴν ἀνθρωπότητα, ἔμειναν ἄταφοι ἢ πρόχειρα θαμμένοι στὰ ἱερὰ χώματα τῆς Β. Ἠπείρου. Ἀρκετῶν ἀπὸ αὐτοὺς τὰ ὀστᾶ παραμένουν μέχρι σήμερα διάσπαρτα στὰ βουνὰ καὶ τὶς πεδιάδες. Τὸ ἑλληνικὸ κράτος ἀδιαφόρησε γι' αὐτούς, ποὺ χάρισαν στὴν πατρίδα τὸ πολυτιμότερο ἀγαθό, τὴ ζωή τους καὶ ἔγραψαν τὶς ἐνδοξότερες σελίδες τῆς σύγχρονης ἑλληνικῆς Ἱστορίας.

Ἀμέσως μετὰ τὴ λήξη τοῦ  πολέμου, ἀρχίζει γιὰ τοὺς συγγενεῖς τῶν νεκρῶν ἡρώων μας ἕνας διαρκῆς ἀγώνας μὲ τὴν ἐλπίδα ἀνεύρεσής τους.

Βασανιστικὰ τὰ ἐρωτήματα. Ποῦ εἶναι οἱ σοροὶ τῶν παλικαριῶν τους; Γιατί ἡ Πολιτεία ἀδιαφορεῖ, γιὰ τὸν εὐπρεπῆ καὶ τιμητικὸ ἐνταφιασμό τους;

Ἐνῶ οἱ προβλέψεις τῆς ἡγεσίας τοῦ στρατοῦ ἦταν ὅτι οἱ νεκροὶ στὸ μέτωπο θὰ εἶναι πολυάριθμοι, δὲν εἶχε ληφθεῖ μέριμνα γιὰ ἐφοδιασμὸ καὶ τῶν στρατιωτῶν μὲ μεταλλικὲς ταυτότητες ,ὅπως οἱ Ἰταλοὶ στρατιῶτες, γεγονὸς ποὺ συντέλεσε θετικὰ στὴ διευκόλυνση τῆς ἀναγνώρισής τους.

Σημαντικὸ εἶναι, ἐπίσης, τὸ γεγονὸς ὅτι κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ πολέμου δὲν ἐφαρμόστηκαν οἱ στρατιωτικοὶ κανόνες, ἔτσι ποὺ νὰ εἶναι ἀργότερα ἐφικτὴ ἡ ἀναγνώριση τῶν χώρων ταφῆς μὲ τὰ στοιχεῖα τοῦ κάθε μαχητῆ κατά τήν ἐκταφή. Δὲν τηρήθηκε, δηλαδή, μητρῶο τόπων ἐνταφιασμοῦ καὶ ἀριθμοῦ τῶν ἐνταφιασμένων ἐντὸς ἢ ἐκτός τῆς ἑλληνικῆς ἐπικράτειας. Σὲ ἀντίθεση μὲ τὴ δική μας πλευρά, οἱ Ἰταλοί, τὴ δεκαετία τοῦ ΄60 προέβησαν στὸν ἐντοπισμὸ τῶν νεκρῶν τους, τοὺς ὁποίους μετέφεραν πίσω στὴν Ἰταλία.

Ἡ Ἑλλάδα δὲν κατέθεσε κάν σχετικὸ αἴτημα στὴν ἀλβανικὴ κυβέρνηση, οὔτε ζήτησε τὴν ἐφαρμογὴ τῶν Συμβάσεων τῆς Βιέννης τοῦ 1949 καὶ τῶν δύο Πρωτοκόλλων τοῦ 1977. Στὴν ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου τῆς χώρας, γιὰ ἄρση τῆς ἐμπόλεμης κατάστασης μὲ τὴν Ἀλβανία, δὲν ἔγινε καμία ἀναφορὰ γιὰ τοὺς ἄταφους νεκρούς μας.

 Ἑξήντα ἐννέα χρόνια μετὰ τὴ λήξη τοῦ ἑλληνοϊταλικοῦ πολέμου καὶ ἀφοῦ ἡ ἀλβανικὴ κυβέρνηση ζητᾶ ἀπὸ τὴ Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων τὴν κύρωση τοῦ συμφώνου σταθερότητας καὶ σύνδεσης μὲ τὴν Εὐρωπαϊκὴ Κοινότητα, στὶς 9 Φεβρουαρίου 2009 ὑπογράφεται συμφωνία συνεργασίας μεταξὺ τῶν Κυβερνήσεων τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας καὶ τῆς Ἀλβανίας γιὰ τὴν ἀναζήτηση, τὴν ἐκταφή, τὸν προσδιορισμὸ τῆς ταυτότητας καὶ τὸν ἐνταφιασμὸ τῶν Ἑλλήνων πεσόντων κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ ἑλληνοϊταλικοῦ πολέμου τοῦ 1940-41.

Ἔπρεπε νὰ γίνει αὐτὴ ἡ συμφωνία μετὰ ἀπὸ 69 χρόνια καὶ μόνο τότε ὅταν προέκυψε ἡ ἀνάγκη στήριξης τῆς ἀλβανικῆς αἴτησης γιὰ σύνδεσής της μὲ τὴν ΕΕ;

Ἡ περισυλλογὴ τῶν ὀστῶν τῶν νεκρῶν τοῦ 1940 δὲν εἶναι ἐμπορικὴ συναλλαγή, ἀλλὰ ἀνθρωπιστικὸ ζήτημα. Οἱ ἄταφοι 8.000 περίπου νεκροὶ στρατιῶτες μᾶς περιμένουν ἀκόμη νὰ δικαιωθοῦν.

Σὲ πολλὲς εὐρωπαϊκὲς χῶρες ἔχουν ἱδρυθεῖ στρατιωτικὰ πολεμικὰ νεκροταφεῖα, ὅπου ἔχουν ταφεῖ οἱ στρατιῶτες καὶ οἱ ἀξιωματικοὶ ποὺ ἔπεσαν στὰ πεδία τῶν μαχῶν, κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, σὰν ἐλάχιστος φόρος τιμῆς στοὺς νεαροὺς ἄνδρες ποὺ ἔχασαν τὴ ζωή τους γιὰ τὶς πατρίδες τους.

Στὴν Ἀγγλία, στὸ νεκροταφεῖο «Cannock Chase» περιλαμβάνονται 4.940 ἐνῶ στὸ νεκροταφεῖο «Costermano» 21.972 ταφὲς Γερμανῶν στρατιωτῶν.

Στὴ Γαλλία, στὸ νεκροταφεῖο τοῦ «Andilly» ἔχουν γίνει 33.064 ταφὲς Γερμανῶν στρατιωτῶν, στὸ «Marigny» 11.169 καὶ στὸ «Orglandes» 10.152.

Στὴ Γερμανία στὸ νεκροταφεῖο «Berlin 1939-45 War Cemetery», ἔχουν ταφεῖ  περίπου 2.700 Βρετανοί, 530 Καναδοί, 220 Αὐστραλοί, 60 Νεοζηλανδοί, 30 Νοτιοαφρικανοὶ καὶ 50 Ἰνδοί, ἐνῶ στὸ «Reichswald Forest War Cemetery» ποὺ εἶναι τὸ μεγαλύτερο συμμαχικὸ νεκροταφεῖο τοῦ Β' Παγκοσμίου Πολέμου, περιλαμβάνονται συνολικὰ πάνω ἀπὸ 7.600 ταφές, ἀπὸ τὶς ὁποῖες οἱ 6.400 εἶναι Βρετανῶν στρατιωτῶν.

Στὴν Ἰταλία, βρίσκεται τὸ νεκροταφεῖο «Beach Head War Cemetery», ποὺ περιλαμβάνει 2.200 τάφους Βρετανῶν καὶ ἕνα μικρὸ ἀριθμὸ στρατιωτῶν ἄλλων συμμαχικῶν χωρῶν.

Συμμαχικὰ νεκροταφεῖα ἔχουν ἱδρυθεῖ, ἐπίσης, στὸ Βέλγιο, στὴ Δανία, στὴν Ὀλλανδία, στὴ Μάλτα, στὴν Ἱσπανία, στὴν Ἑλλάδα κι ἀλλοῦ στὴν Εὐρώπη, ἐνῶ πάνω ἀπὸ 800 πολεμικὰ νεκροταφεῖα  Γερμανῶν στρατιωτῶν ὑπάρχουν σὲ ὅλο τὸν κόσμο, ποὺ περιλαμβάνουν χιλιάδες ταφές.

Στὴν Ἑλλάδα, ὑπάρχουν τόσο συμμαχικά, ὅσο καὶ γερμανικὰ πολεμικὰ νεκροταφεῖα, στὴν Κρήτη μόνο ὑπάρχουν δύο μεγάλα πολεμικὰ νεκροταφεῖα:

α. Τὸ Βρετανικὸ συμμαχικὸ νεκροταφεῖο στὴ Σούδα, ὅπου ἔχουν ἐνταφιασθεῖ οἱ νεκροὶ τῶν συμμάχων τῆς Ἑλλάδας κατὰ τὸ Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο καὶ

β. Τὸ Γερμανικὸ Πολεμικὸ Νεκροταφεῖο «Deutsche Soldaten Friedhof» στὸ Μάλεμε τῆς Κρήτης ποὺ περιλαμβάνει 4.465 τάφους Γερμανῶν ἀλεξιπτωτιστῶν, ποὺ σκοτώθηκαν στὶς μάχες τῆς Κρήτης τὸ Μάη τοῦ 1941.

Συμμαχικὰ νεκροταφεῖα ὑπάρχουν κι ἀλλοῦ στὴν Ἑλλάδα, ὅπως τὸ Πολεμικὸ Νεκροταφεῖο Λέρου, Ρόδου, Πορτιανοῦ, Στρατιωτικὸ Νεκροταφεῖο Λαχανά, Νέο Βρετανικὸ Νεκροταφεῖο Σύρας, κ.α.

Τί ἔκανε ἡ Ἑλλάδα τόσα χρόνια γιὰ τὰ δικά της παιδιὰ καὶ πῶς τίμησε τοὺς ἥρωες ποῦ ἔδωσαν τὴ ζωή τους γιὰ τὰ ἰδανικά μας;

Δυστυχῶς ἔμεινε μόνο σὲ παρελάσεις, τυμπανοκρουσίες καὶ πανηγυρικοὺς λόγους γιὰ τὸ ἔπος τοῦ 40.

Στὴ διάρκεια τοῦ ἑλληνοϊταλικοῦ πολέμου σκοτώθηκαν 11.911 Ἕλληνες ἀξιωματικοὶ καὶ στρατιῶτες, οἱ περισσότεροι μέσα στὴν ἀλβανικὴ ἐπικράτεια. Λίγοι εἶναι ἐνταφιασμένοι σὲ κάποιο νεκροταφεῖο, ἐνῶ διάσπαρτα ὀστᾶ Ἑλλήνων στρατιωτῶν, ὑπάρχουν σὲ πλαγιές, βουνὰ καὶ δάση τῆς Βορείου Ἠπείρου.

Σήμερα λειτουργεῖ μόνο στὸ χωριὸ Βουλιαράτες τῆς Β. Ἠπείρου ἕνα ὀργανωμένο ἑλληνικὸ στρατιωτικὸ νεκροταφεῖο, ἐκεῖ ποὺ τὸ 1940-41 λειτουργοῦσε πεδινὸ νοσοκομεῖο τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ καὶ θάβονταν ὅσοι ὑπέκυπταν στὰ τραύματά τους.

Ἕνα δεύτερο νεκροταφεῖο ὑπάρχει στὰ στενὰ τῆς Κλεισούρας, εἶναι ἕτοιμο ἐδῶ καὶ ἔξι σχεδὸν χρόνια, μὲ πρωτοβουλία τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀλβανίας Ἀναστάσιου.

Ἡ ἀλβανικὴ κυβέρνηση δὲν ἔχει δώσει ἀκόμα τὴν ἀπαιτούμενη ἄδεια, γιὰ τὸν ἐνταφιασμὸ τῶν ὀστῶν τῶν 28 στρατιωτῶν, ποὺ δυστυχῶς «στοιβάζονται» στὸν γυναικωνίτη τῆς ἐκκλησίας τῆς Ἀναστάσεως.

Διάσπαρτοι τάφοι Ἑλλήνων στρατιωτῶν, ὑπάρχουν σὲ πολλὰ σημεῖα τῆς Βορείου Ἠπείρου. Στὴν Κλεισούρα, στοὺς Βουλιαράτες, στὴν Κορυτσά, στὸ Πόγραδετς, στὸ Ἀργυροκάστρο, μέχρι τὴ Χιμάρα.

Εἶναι ντροπὴ σήμερα γιὰ τὴ χώρα μας μετὰ ἀπὸ 70 καὶ πλέον χρόνια νὰ ὑπάρχουν ὁμαδικοὶ τάφοι τῶν ἡρώων τοῦ 1940 καὶ τὰ ὀστᾶ τους νὰ βρίσκονται διάσπαρτα στὰ βουνὰ τῆς Β. Ἠπείρου καὶ νὰ εἶναι στὰ «ἀζήτητα».

Ἡ Διεύθυνση Ἱστορίας τοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου Στρατοῦ τῆς χώρας μας προχώρησε στὴ συγγραφὴ ἱστορικοῦ τόμου μὲ τίτλο «Ἀγῶνες καὶ νεκροί, 1940-45».

Μὲ βάση αὐτὰ τὰ στοιχεῖα, ἀλλὰ καὶ μὲ στοιχεῖα ἀπὸ τὰ ἀρχεῖα τοῦ ἀλβανικοῦ καὶ ἰταλικοῦ στρατοῦ, θὰ πρέπει τὸ  συντομότερο δυνατὸ νὰ ὁλοκληρωθεῖ ὅπως ἁρμόζει ἡ προσπάθεια αὐτὴ καὶ γιὰ τοὺς Ἕλληνες ἥρωες τοῦ 1940.

Μέχρι τότε, θὰ παραμένει ἀνεκπλήρωτο καὶ διαρκὲς τὸ ἐθνικὸ χρέος τῆς ἑλληνικῆς πολιτείας. Θὰ συνεχίζει νὰ ὑπάρχει ἡ  μεγάλη αὐτὴ ἐθνικὴ ἐκκρεμότητα ἔναντι τῶν ἡρώων του Ἔπους τοῦ 1940 ποὺ μετὰ ἀπὸ 71 χρόνια ἀπραξίας τῆς ἑλληνικῆς πολιτείας περιμένουν νὰ βροῦν τὴν ἠρεμία καὶ τὴ δικαίωση, ἀλλὰ καὶ ἔναντι τῶν οἰκογενειῶν τους ποὺ περιμένουν νὰ ἀνάψουν ἕνα κερὶ στὸν τάφο τῶν πατεράδων καὶ τῶν παππούδων τους. 

ΧΡΗΣΤΟΣ Κ. ΜΑΘΗΤΗΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

 Ἔτσι ὀκτὼ χιλιάδες νεκροὶ στρατιῶτες, ἀξιωματικοὶ καὶ ἄλλοι ἐθελοντές, ποὺ ἀγωνίστηκαν ἐνάντια στὸν γερμανοϊταλικὸ φασισμὸ καὶ περιέσωσαν τὴν ἑλληνικὴ τιμὴ δίνοντας μαθήματα ἡρωισμοῦ καὶ ἀνδρείας στὴν ἀνθρωπότητα, ἔμειναν ἄταφοι ἢ πρόχειρα θαμμένοι στὰ ἱερὰ χώματα τῆς Β. Ἠπείρου. Ἀρκετῶν ἀπὸ αὐτοὺς τὰ ὀστᾶ παραμένουν μέχρι σήμερα διάσπαρτα στὰ βουνὰ καὶ τὶς πεδιάδες. Τὸ ἑλληνικὸ κράτος ἀδιαφόρησε γι' αὐτούς, ποὺ χάρισαν στὴν πατρίδα τὸ πολυτιμότερο ἀγαθό, τὴ ζωή τους καὶ ἔγραψαν τὶς ἐνδοξότερες σελίδες τῆς σύγχρονης ἑλληνικῆς Ἱστορίας.