Να γνωρίσουμε τα χωριά της Βορείου Ηπείρου: η Δερβιτσάνη

Η Δερβιτσάνη είναι το Κεφαλοχώρι της Δρόπολης και γιατί όχι το μεγαλύτερο χωριό σε όλον τον χώρο που ζει η Εθνική Ελληνική Μειονότητα. Μετά την αφάνιση της Κολοριτσής είναι το πρώτο ελληνικό χωριό στην οδό Αργυρόκαστρο- Κακαβιά. Η απόστασή του από Αργυρόκαστρο είναι μόλις  9χλμ, από Κακαβιά 23 χλμ. και από Γιάννενα περίπου 85 χλμ.

Η Δερβιτσάνη, ΒΔ συνορεύει με το μεγάλο μουσουλμανικό χωριό Λιαζαράτες,  ΝΑ με την Καλογοραντζή, πισώπλατα με το Πλατυβούνη και απέναντι στις ράχες των Ζωναρίων βρίσκεται η περιοχή της Λιουντζεριάς. Το χωριό έως το 2005 είχε περίπου 676 οικογένειες με 2113 κατοίκους. Το 1990 μετρούσε 644 οικογένειες με περίπου  1895 άτομα. Αξίζει να τονίσουμε ότι σχεδόν άλλος τόσος πληθυσμός, είτε περισσότερος, βρίσκονταν εκτός Λερβιτσάνης. σε διάφορες πόλεις της Αλβανίας είτε στην ξενιτιά. Μετά το 1990, όπως σε όλη την Αλβανία και ιδιαίτερα στον χώρο μας μετανάστευσαν, κυρίως στην Ελλάδα, περίπου το 45% των Δερβιτσιωτών.

Οι Δερβιτσιώτες παντού και όπου μετανάστευσαν έδειξαν και την μεγάλη αγάπη για την γενέτειρά τους, που όχι μόνον δεν την ξέχασαν αλλά την επισκέπτονταν συχνά και ήταν οι πρώτοι από τους Βορειοηπειρώτες, που επέστρεψαν στο χωριό, ζουν και προκόβουν ακόμη σήμερα. Τον πατριωτισμό και την λατρεία για το χωριό τους, οι Δερβιτσιώτες τον έδειξαν και τον δείχνουν ακόμη σήμερα σε όλη την διάρκεια της μεταβατικής περιόδου.

Η Δερβιτσάνη είναι πράγματι το πρώτο χαράκωμα στον αγώνα για Ελληνισμό. Δεν ήταν τυχαίο,  που το Γενάρη του 1991, φλογεροί πατριώτες του χώρου μας διάλεξαν αυτό το χωριό και ίδρυσαν την πρώτη πολιτική οργάνωση της Ε Ε Μ, την «ΟΜΟΝΟΙΑ».

Η Δερβιτσάνη είναι αρχαιότατο χωριό.

«Τα ερείπια, βακούφια και οι αρχαίοι ναοί, γράφει ο Β. Ευαγγελίδης, μας βεβαιώνουν την ύπαρξη αυτού του χωριού στα παλιά χρόνια».

Ο Τούρκος ιστοριογράφος Inalcik γράφει: «Το χωριό Δερβιτσάνη, σύμφωνα το κατάστιχο φόρων, χρωστούσε στο τούρκικο κράτος το 1437 (67 οικογένειες), 5816 ακτσιά” (τούρκικο νόμισμα), ενώ περίπου τα ίδια χρόνια στα Δύπτιχα της Μονής Δρυάνου αναφέρεται το χωριό Βερβιζιάνη (Δερβιτσάνη) ότι «... πρόσφερε σ’ αυτήν ενισχύσεις για ψυχικήν σωτηρίαν».

Στο «Ηπειρωτικό Ημερολόγιον» ο Μ. Οικονομίδης γράφει για την συμμετοχή των Δερβιτσιωτών στην Μεγάλη Επανάσταση του 1821: «...Εις δε την Δερβιτσάνην ζωηρά διατηρητέωνται οι αναμνήσεις προς τον καπετάν Σταύρο Μπόμπην και άλλα 100 περίπου παλικάρια απ’ αυτό το χωριό.» «Οι Δερβιτσιώτες γέροντες μάλιστα, ενησμενίζοντο να αναβιβάζουν τον αριθμόν των παλληκαριών, γράφει ο Ν. Παπαδόπουλος, τα οποία υπό τον Σ. Μπόμπην επολέμησαν εις την Επανάστασην του 1821».

Ακόμα οι παλιοί ιστοριογράφοι αναφέρουν: «Ο Άγιος Κοσμάς δεν ετόνισε μόνον την πίστιν εις την χριστιανικήν θρησκείαν, αλλά συγχρόνως και την αγάπη προς την πατρίδα... κατά την περιοδείαν του εις την Δρόπολιν το 1788 εκήρυξεν εις την Δερβιτσάνην ενώπιον πολλών Δροπολιτών, οι οποίοι τον ήκουον με κατάνυξιν και δέος». Το 1913, ο Ιταλός δημοσιογράφος L. Magrini που επισκέφθηκε την Δρόπολη, έγραψε εντυπωσιασμένος για την Δερβιτσάνη:

«Όταν έφθασα εις την Δερβιτσάνην, με περιτριγύρισαν μερικαί γυναίκες που εκρατούσαν ελληνικάς σημαίας ... και μού έλεγον -είμεθα ελληνίδες και Έλληνες είναι οι σύζυγοί μας...»

Με όλον τον σκληρό αγώνα πού έδωσαν οι πάντες προς την φυσιολογική ένωση της Βορείου Ηπείρου με τον μητρικό κορμό, οι Μεγάλες Δυνάμεις, υπό την επίμονη πίεση της Ιταλίας και Αυστρίας, συμπερίλαβαν και την Βόρειο Ήπειρος στο νεοσύστατο αλβανικό κράτος. Όμως η Δρόπολη και προπαντός η Δερβιτσιάνη δεν έπαψε ποτέ αυτόν τον ιερό αγώνα. Η Δερβιτσιάνη πάντα αγωνιζόταν με θάρρος και τόλμη για εθνικό και κοινωνικό δίκαιο.

Είναι γνωστές σε όλους οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις Δερβιτσιωτών με τους μπέηδες, αγάδες, κεχαγιάδες και τζαντάρηδες στο καθεστώς του Ζώγκου.

Η ηρωική μάχη, με αποτέλεσμα την γνωστή εκπαιδευτική απεργία, προσχεδιάστηκε στα τσαΐρια της Δερβιτσιάνης στις αρχές του 1935. Η ομιλία του φτωχού γεωργού Δερβιτσιώτη Νίκο Μπάκο, προς τους βουλευτές του Ζώγκου στο Παλιόκαστρο των Σωφρατίκων, ήταν μια αποκαλυπτική διάλεξη έναντι του καθεστώτος.

Στο ηρωικό ΕΠΟΣ του ’40, οι Δερβιτσιώτες έδωσαν το δικό τους παρόν.  Στις 26 Νοεμβρίου του 1943, στο χωριό Δερβιτσιάνη ιδρύθηκε το παρτιζάνικο τάγμα “Θανάσης Ζήκος". Περίπου 50 παλικάρια Δερβιτσιώτικα έδωσαν σκληρές μάχες κατά των Ιταλών και Γερμανών κατακτητών.

Όμως τα όνειρα των Δροπολίσιων αγωνιστών για λευτεριά δεν εκπληρώθηκαν. Η νεοσύστατη κυβέρνηση δεν τήρησε τις προπολεμικές υποσχέσεις. Σαν να μην έφτανε αυτό σφραγίσανε τα σύνορα με την Ελλάδα και απαγόρευσαν κάθε επαφή με τον εθνικό κορμό. Παρά όμως τις δύσκολες συνθήκες, αρκετοί τολμηροί Δερβιτσιώτες συνέχισαν τον αγώνα για αναγνώριση από το αλβανικό κράτος των Διεθνώς Αναγνωρισμένων Δικαιωμάτων των  Μειονοτήτων.

Έτσι δεκάδες Δερβιτσιώτες δοκίμασαν τα δεινά και τα βασανιστήρια του δικτατορικού καθεστώς. Από τη Δερβιτσάνη κατάγεται ο Εθνομάρτυρας Βασίλης Σαχίνης.

Το 1991 έγινε για όλους μας, η χρυσή χρονιά επικοινωνίας με τον μητρικό κορμό. Η Δερβιτσάνη πλέον έγινε γνωστή σε όλον τον Ελληνικό λαό. Δεν υπάρχει επίσημη και μη ελληνική αποστολή, που να μην έχει επισκεφθεί την Δερβιτσάνη. Δεκάδες φορές, λαογραφικοί όμιλοι απ’ αυτό το χωριό έχουν περιοδεύσει επιτυχώς στην Ελλάδα.

Στην εκπαίδευση και στην πολιτιστική κίνηση η Δερβιτσάνη πρωτοστατεί όχι μόνον στη Δρόπολη. Απ’ τα παλιά χρόνια η Δερβιτσάνη έχει δώσει σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση. Έτσι από το 1858 είχε Δημοτικό σχολείο, αργότερα Αληλλοδιδακτικό και το 1907 λειτούργησε Παρθεναγωγείο χάριν την οικονομική στήριξη των αδερφών Απόστολο και Γιάννη Κολλά.

Σημαντική βοήθεια έδωσαν και ο Γιώργος Κολλάς και Γιώργος Ντρίτσος, καθώς η Μονή Ταξιάρχων και η Αδελφότητα Δερβιτσωτών στην Αμερική.

Στο 2005 στη Δερβιτσάνη λειτουργούν, νηπιαγωγείο, Δημοτικό, 9-χρόνο, Λύκειο και το Επαγγελματικό Ίδρυμα I.Ε.Κ, με την φροντίδα του Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας κ. Αναστασίου.

Μαζί με το Πολιτιστικό Μέγαρο  διοργανώνουν μια τεράστια πολιτιστική κίνηση.

Έτσι στο χωριό λειτουργούν δυο δημοτικές ορχήστρες, ο ερασιτεχνικός θίασος, λαογραφικοί όμιλοι πολυφωνικού τραγουδιού, λαογραφικό συγκρότημα κ.α. όσο και παράξενο να φαίνεται αλλά απ’ αυτό το χωριό έχουν σπουδάσει ζωγραφική περίπου 11 άτομα και ως τώρα έχουν ανοίξει 4 εκθέσεις ζωγραφικής και γλυπτικής.

Αξίζει να τονίσουμε ότι σ’ αυτό το χωριό ακόμη σήμερα, κάθε οικογένεια φυλάει την παλιά είτε δημιουργεί νέα νυφιάτικη παραδοσιακή στολή.

Αυτό το χωριό ήταν και είναι ένα πραγματικό φυτώριο αθλητισμού , όχι μόνον για το Αργυρόκαστρο. Πολλοί αθλητές σε διάφορα σπορ έχουν συμμετάσχει και σε Εθνικές Αλβανίας, όπως ο Λευτέρης Μήλος στο ποδόσφαιρο, ο Σπύρος Σιάνος στο μπάσκετ και η Μπέμπα Ξέρρα στο βόλεϊ.

Είναι άπειρος ο αριθμός των διανοουμένων από τη Δερβιτσάνη που διέπρεψαν στους διαφόρους τομείς.

Η Δερβιτσάνη είναι ίσως το μοναδικό χωριό που φυλάει Θερμοπύλες.

Λευτέρης Κοντός (από το βιβλίο «Καλημέρα Δρόπολη»)