Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΩΝ ΑΛΒΑΝΩΝ ΓΙΑ ΕΝΩΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (μέρος Γ΄)

Ὁ Χρυσοχόου ἐξέφρασε τὶς ἀντιρρήσεις του, ἑστιάζοντας κυρίως στὸ θέμα τῆς βορείου Ἠπείρου, γιὰ τὴν ὁποία τόνισε ὅτι ἀποτελοῦσε ἀναπόσπαστο τμῆμα τῆς ἑνιαίας Ἠπείρου. Ἀνῆκε στὴν Ἑλλάδα τόσο ἀπὸ ἱστορικὴ ὅσο καὶ ἀπὸ ἐθνολογικὴ ἄποψη. Προσέθεσε δὲ ὅτι ὁ ἑλληνικὸς χαρακτήρας τῆς περιοχῆς εἶχε ἀναγνωριστεῖ διεθνῶς, μέσω διαφόρων νομικῶν κειμένων. Ἡ ἀλβανικὴ πρόταση οὐδένα λόγο ἔκανε γιὰ ἐπιστροφὴ τῆς συγκεκριμένης περιοχῆς στὴν Ἑλλάδα, ἐνδεχόμενο τὸ ὁποῖο θὰ ἦρε τὶς ὅποιες ἀντιδράσεις ἀπὸ ἑλληνικῆς πλευρᾶς. Τέλος, τὸν κάλεσε νὰ παραιτηθεῖ πάσης ἀξιώσεως ἐπὶ τῆς βορείου Ἠπείρου προκειμένου νὰ μπορέσει ὁ ἴδιος ὅπως ἀναμειχθεῖ στὴν ὑπόθεση. Ἐπρόκειτο γιὰ ἕναν εὐφυῆ ἑλιγμὸ τοῦ Χρυσοχόου, ὁ ὁποῖος ὅμως δὲν φάνηκε νὰ αἰφνιδιάζει τὸν Φάλο.

Ὁ τελευταῖος τοῦ ἀπεκάλυψε ὅτι οἱ Ἀλβανοὶ εἶχαν θέσει συγκεκριμένα ὅρια στὰ ὁποῖα θὰ μποροῦσαν νὰ ὑποχωρήσουν ὅταν ἔλαβαν τὴν ἀπόφαση προσεγγίσεως τῶν Ἀθηνῶν. Οἱ Ἀλβανοὶ ἀντιπρόσωποι ποὺ ἔλαβαν τὴν σχετικὴ ἀπόφαση θὰ ἐξουσιοδοτοῦσαν τὴν ἁρμόδια ἐπιτροπὴ νὰ καταβάλει κάθε δυνατὴ προσπάθεια προκειμένου νὰ ἀρθοῦν οἱ ἀντιρρήσεις τῶν Ἑλλήνων. Κατὰ τὸν Χρυσοχόου, «ὡς ἔσχατον ὅριον ὑποχωρήσεως τῆς Ἀλβανίας» θὰ ἀποτελοῦσε ἡ παραδοχὴ «ἑνιαίου κράτους, ἐν μέρει δυαδικοῦ, μὲ τοπικὴν ἀνεξαρτησίαν ἐντὸς τῶν σημερινῶν ὁρίων Ἑλλάδος καὶ Ἀλβανίας εἰς ὅτι ἀφορᾶ τὴν διοίκησιν, τὴν δικαιοσύνην, τὴν ἐκπαίδευσιν καὶ τὰς πολιτικᾶς Ἀρχάς». Ἐὰν ἡ Ἀθήνα ἐπέμενε, τὸ θέμα θὰ συνεζητεῖτο ἐκ νέου στὴν Ἀλβανία μεταξὺ τῶν διαφόρων ἀξιωματούχων. Αὐτὸ θὰ ἐπέφερε ἀναπόφευκτα μία χρονικὴ καθυστέρηση, δίχως ὅμως νὰ σημαίνει ὅτι ἀποκλειόταν ἡ ὑποχώρηση τῶν Τιράνων προκειμένου νὰ ἀρθεῖ καὶ τὸ τελευταῖο αὐτὸ ἐμπόδιο.

Ἡ διφορούμενη ἀπάντησή του κατεδείκνυε ἀφ’ ἑνὸς μὲν τὴν σπουδὴ τῶν ἐθνικιστῶν Ἀλβανῶν, οἱ ὁποῖοι βιάζονταν νὰ ἔρθουν σὲ κάποιας μορφῆς συμφωνία πρὶν τὴν στρατιωτικὴ κατίσχυση τῶν συμπατριωτῶν τους κομμουνιστῶν, ἀφ’ ἑτέρου δὲ ὅτι δὲν ἐπιθυμοῦσαν νὰ προβοῦν σὲ μείζονος σημασίας παραχωρήσεις πρὸς τὴν Ἑλλάδα πρὸς ἐπίτευξη τῆς συμφωνίας. Ὁ εὐφυὴς Χρυσοχόου τὸ ἀντελήφθη καὶ ἔθεσε τὸ θέμα ἐπὶ τάπητος. Ἀξίωσε ἀπὸ τὸν συνομιλητὴ του τὴν ὑπαγωγὴ τῆς Ἀλβανίας ὑπὸ τῆς Ἑλλάδος μὲ τὴν παραχώρηση σὲ αὐτὴν ἐκπαιδευτικῆς καὶ δικαστικῆς αὐτονομίας στὶς περιοχὲς ὅπου πλειοψηφοῦσε τὸ ἀλβανικὸ στοιχεῖο. Αὐτὸ θὰ ἔπρεπε νὰ γίνει πρὸ τῆς ἐνάρξεως τῶν διαπραγματεύσεων, καθὼς θὰ ἀποτελοῦσε μία κίνηση καλῆς θελήσεως, ἡ ὁποία θὰ ἐπιβεβαίωνε τὴν πραγματικὴ βούληση τῶν Τιράνων γιὰ εἰλικρινῆ συνεργασία καὶ κυρίως γιὰ τὴν ἄρση πάσης διώξεως τοῦ βορειοηπειρωτικοῦ ἑλληνισμοῦ.

Ὁ Φάλος ἔσπευσε νὰ προκαταλάβει τὸν ρόλο τῆς ἀλβανικῆς ἐπιτροπῆς, ἡ ὁποία δὲν θὰ ἀξίωνε ὅπως ἡ Ἀλβανία ἐτίθετο σὲ ἴση μοίρα μὲ τὴν Ἑλλάδα. Ὁ ἴδιος θὰ εἰσηγεῖτο θετικὰ οὕτως ὥστε τὰ Τίρανα νὰ ἀποδεχθοῦν τὶς ἑλληνικὲς ἀξιώσεις ἐπὶ τῆς βορ. Ἠπείρου, ἐνῶ ὑποσχόταν νὰ προσκομίσει στοιχεῖα μέχρι τὴν ἔναρξη τῶν ἐπίσημων διαπραγματεύσεων, τὰ ὁποία θὰ ἀπεδείκνυαν τὴν εἰλικρίνεια τῶν Ἀλβανῶν ἔναντι ὅσων χριστιανῶν διαβιοῦσαν ἐντός τῆς ἀλβανικῆς ἐπικράτειας, καθὼς καὶ γιὰ τὴν… ἔκδηλα φιλικὴ στάση τῶν ἐπισήμων Ἀρχῶν ἀπέναντί τους. Ἦταν φανερὸ ὅτι ἐπεδίωκε νὰ ἐξασφαλίσει παντὶ τρόπω τὴν συναίνεση τοῦ Χρυσοχόου. Ὁ τελευταῖος τοῦ δήλωσε ὅτι μόνον ἐὰν ἐτηροῦντο οἱ ἀνωτέρω δεσμεύσεις ὁ ἴδιος θὰ ἐπικοινωνοῦσε μὲ τὸν πρωθυπουργὸ Ἰωάν. Ράλλη καὶ θὰ τοῦ εἰσηγεῖτο θετικὰ γιὰ τὴν σύσταση μίας ἑλληνικῆς ἐπιτροπῆς. Αὐτὴ θὰ ἔπρεπε νὰ συσταθεῖ μετὰ ἀπὸ τὴν ὁμόφωνη ἔγκριση τῶν ἀρχηγῶν ὅλων τῶν πολιτικῶν κομμάτων. Τέλος, τὸν παρεκάλεσε νὰ συναντηθοῦν ἐκ νέου γιὰ νὰ συμφωνήσουν στὴν ἀκριβῆ διατύπωση τῶν συμπεφωνημένων ὅρων, οἱ ὁποῖοι θὰ ἀναγράφονταν στὴν ἐπίσημη ἀναφορά του πρὸς τὴν κυβέρνηση τῶν Ἀθηνῶν.

Πράγματι, τὴν ἑπομένη ὁ Φάλος μετέβη ἐκ νέου στὸ γραφεῖο τοῦ Χρυσοχόου. Αὐτὴ τὴν φόρα ἦταν πιὸ διστακτικός. Τόνισε ὅτι ὁ ἴδιος ἀπεδέχετο ὅλα ὅσα εἶχαν συμφωνήσει τὴν προηγουμένη ἀλλὰ πρότεινε (ὑπὸ τὴν πρόφαση τῆς ἐξοικονομήσεως χρόνου) νὰ ἔρθει στὴν Θεσσαλονίκη μία ἐξουσιοδοτημένη ἀλβανικὴ ἐπιτροπή, ἡ ὁποία θὰ συζητοῦσε μὲ τὸν Χρυσοχόου ὅλα τὰ ἀκανθώδη ζητήματα. Αὐτὰ θὰ καταγράφονταν στὴν ἔκθεση ποὺ θὰ ἔστελνε ὁ Ἕλληνας ἀξιωματικὸς στὴν Ἀθήνα. Ὁ Χρυσοχόου ἐπανέλαβε στὸν συνομιλητή του ὅτι δὲν διέθετε κάποια ἐξουσιοδότηση γιὰ νὰ προχωρήσει σὲ διαπραγματεύσεις, οἱ ὁποῖες θὰ ἔπαιρναν τὴν μορφὴ μίας δεσμευτικῆς γιὰ τὸν ἴδιο εἰσηγήσεώς του πρὸς τὴν Ἀθήνα.

Ὁ Φάλος ἄσκησε φορτικὲς πιέσεις στὸν συνομιλητή του, ὁ ὁποῖος εἶχε ἀντιληφθεῖ τὴν παγίδα ποὺ πῆγε νὰ στηθεῖ εἰς βάρος του. Τελικῶς, οἱ δύο ἄνδρες κατέληξαν σὲ μία μέση λύση. Ὁ Χρυσοχόου θὰ συναντοῦσε τοὺς ἀντιπροσώπους τῶν Τιράνων καὶ θὰ μετέφερε στὴν κυβέρνηση τῶν Ἀθηνῶν καὶ τοὺς Ἕλληνες πολιτικοὺς ἀρχηγοὺς τὶς προτάσεις τους μέσω ἑνὸς ἁπλοῦ διαβιβαστικοῦ ἐγγράφου. Αὐτὸ θὰ εἶχε τὴν μορφὴ μίας ἁπλῆς ἐκθέσεως. Κατόπιν, ὁ Ἀλβανὸς ἀξιωματοῦχος βολιδοσκόπησε τὸν συνομιλητή του γιὰ τὸ κατὰ πόσον θὰ μποροῦσε αὐτὸς νὰ ἐνημερώσει γιὰ τὰ τεκταινόμενα τὴν ἐξόριστη ἑλληνικὴ κυβέρνηση. Ὁ Χρυσοχόου δὲν ἐπιθυμοῦσε ἐπ’ οὐδενὶ λόγω νὰ ἀποκαλύψει τὶς ἐπαφές του μὲ τὸ Κάϊρο ἀλλὰ δὲν ἀπέκλεισε τὸ ἐνδεχόμενο ὅπως οἱ ἀλβανικὲς προτάσεις περιέλθουν εἰς γνῶσιν τῆς ἐξόριστης ἑλληνικῆς κυβερνήσεως μέσω Ἀθηνῶν.

Οἱ δύο ἄνδρες συμφώνησαν πὼς θὰ ἐτηρεῖτο ἀπόλυτη ἐχεμύθεια μέχρι τῆς ἀφίξεως τῶν Ἀλβανῶν ἀντιπροσώπων. Ἕως τότε, ὁ Χρυσοχόου δὲν θὰ προέβαινε σὲ κάποια κίνηση. Ὁ Φάλος τοῦ ἔδωσε μία ἔντυπη διακήρυξη τοῦ «Ἐθνικοῦ Μετώπου» μὲ ἡμερομηνία 30 Ἰανουαρίου 1944, τὴν ὁποία εἶχε μόλις παραλάβει ἀπὸ τὰ Τίρανα. Αὐτὴ ἀπεδείκνυε, κατὰ τὸν Φάλο, τὴν ἴση ἀντιμετώπιση χριστιανῶν καὶ μουσουλμάνων, ἐνῶ ἀνέφερε καὶ ὀνόματα «ἐχθρῶν» καὶ «φίλων». Λίγο μετά, κατέφθασε στὴν Θεσσαλονίκη ὁ πρώην πρωθυπουργὸς Κώτσιο Κώττα, ὁ ὁποῖος θὰ ἠγεῖτο τῆς τριμελοῦς ἀλβανικῆς ἀντιπροσωπείας. Τὰ ἄλλη δύο μέλη της θὰ ἦταν ὁ Φάλος καὶ ὁ Σελὴμ Μπόργια. Ὁ τελευταῖος διέμενε στὴν Θεσσαλονίκη ἀλλὰ καταγόταν ἀπὸ τὴν Κορυτσὰ καὶ ἐκπροσωποῦσε τοὺς Ἀλβανοὺς φυλάρχους.

(συνεχίζεται)

Ἰωάννης Σ. Παπαφλωράτος

Νομικὸς-Διεθνολόγος

Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

(Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὴν γ΄ ἔκδοση τοῦ βιβλίου ὑπὸ τὸν τίτλο «Ὁ ἑλληνισμὸς τῆς βορείου Ἠπείρου μέσα ἀπὸ ἄγνωστα ντοκουμέντα» τῶν ἐκδόσεων Πελασγός).

ΛΕΖΑΝΤΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ: Ὁ τρίτος κατὰ σειρὰν κατοχικὸς πρωθυπουργὸς Ἰωάν. Ράλλης