Ἡ μόνιμη ἀγάπη τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Β. Ἠπείρου γιὰ τὴν Παιδεία

Ἡ Παιδεία στὸν χῶρο τοῦ Βορειοηπειρωτικοῦ Ἑλληνισμοῦ ὑπῆρξε μία σταθερὴ ἀξία. Ἂν καὶ τὸ τμῆμα αὐτὸ τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἀδικήθηκε ἀπὸ τὴν Ἱστορία. Δεῖγμα τῆς Ἑλληνικῆς καὶ Ὀρθοδόξου ταυτότητος τοῦ χώρου τῆς Βορείου Ἠπείρου ἀποτελεῖ καὶ ἡ συγκρότηση καὶ ὕπαρξη Σχολείων σὲ χωριὰ καὶ πόλεις αὐτοῦ τοῦ γεωγραφικοῦ χώρου. Πολλὰ στοιχεῖα κατὰ καιροὺς ἔχουν διασώσει ἐρευνητές, ὅπως ἡ ΣΦΕΒΑ, τὸ ΙΒΕ, ὁ Ἀπ. Παπαθεοδώρου, ὁ Φώτιος Οἰκονόμου, ὁ Νίκος Ὑφαντής καὶ ἄλλοι. Ὅλοι συντείνουν στὸ συμπέρασμα ὅτι ἡ ἀγάπη ἑνὸς Λαοῦ στὴν διατήρηση τῆς ταυτότητός του διαφαίνεται ἀπὸ τέτοιες κινήσεις, ὅπως ἡ δημιουργία παιδευτικῶν χώρων.

Πολλὰ καὶ χρήσιμα στοιχεῖα προσφέρει ἡ Διδακτορικὴ Διατριβὴ τῆς κ. Ἀθηνᾶς Ἀντ. Κολτσίδα, μὲ τίτλο «Ἡ Ἐκπαίδευση στὴ Βόρεια Ἤπειρο κατὰ τὴν Ὕστερη Περίοδο τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας» κατατεθεῖσα στὸ Τμῆμα Θεολογίας τοῦ ΑΠΘ (ἕνα ἀπὸ τὰ ἐλάχιστα, δυστυχῶς, πανεπιστημιακὰ τμήματα ποὺ νοιάζονται ἔμπρακτα γιὰ τὸν Οἰκουμενικὸ Ἑλληνισμό). Σκοπὸς τῆς συγγραφέως εἶναι νὰ παρουσιάσει τὴν ἵδρυση τὴν ὀργάνωση καὶ τὴν λειτουργία ἑλληνικῶν σχολείων στὴν περιοχὴ αὐτήν.

Παραθέτουμε μερικὰ ἐνδιαφέροντα καὶ ἄκρως κατατοπιστικὰ συμπεράσματα ἀπὸ τὴν ἔρευνα, ὅπως τὰ σημειώνει ἡ ἴδια ἡ Ἀθηνά Κολτσίδα.

Ἡ ἵδρυση, ἡ ὀργάνωση καὶ ἡ λειτουργία τῶν ἑλληνικῶν σχολείων στὴ Βόρεια Ἤπειρο κατὰ τὴν ὕστερη Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία προῆλθε καὶ ὑποστηρίχθηκε οὐσιαστικὰ καὶ ἀποκλειστικὰ ἀπὸ τὴν ἀρωγὴ καὶ τὴν εὐεργεσία τῶν ντόπιων καὶ ἀπόδημων Βορειοηπειρωτῶν καὶ ἡ ὅλη  ἐκπαιδευτικὴ καὶ σχολικὴ διαδικασία λειτούργησε μέσα στὰ πλαίσια τῆς  τοπικῆς ἐκκλησίας, τῶν Φιλεκπαιδευτικῶν Συλλόγων τῆς Κωνσταντινούπολης ( καὶ κυρίως τοῦ Ἠπειρωτικοῦ) καὶ τῆς Ἀθήνας καὶ τοῦ ἀντίστοιχου ἐνδιαφέροντος τῆς ἑλληνικῆς πολιτείας καὶ τῶν ἐπίσημων ἑλληνικῶν προξενικῶν ἀρχῶν τοῦ ἠπειρωτικοῦ καὶ τοῦ εὐρύτερου βορειοελλαδικοῦ χώρου.

Μία μακρὰ πορεία Παιδείας

Ὅλα ξεκίνησαν ἀπὸ πιὸ πρίν.  Ἡ ὅλη δὲ ἐκπαιδευτικὴ κίνηση παρουσιάστηκε στὴ διάρκεια τοῦ 18ου  αἰώνα καὶ βασικὰ στὴ Μοσχοπόλη μὲ τὴ λειτουργία τῆς Νέας Ἀκαδημείας της καὶ κυρίως στὰ χρόνια του 19ου αἰώνα καὶ μέχρι τὸ 1914 μὲ τὴν ἄνοδο καὶ τὴν ἀνάπτυξή της στὰ μεγάλα ἀστικὰ καὶ ἐκπαιδευτικὰ κέντρα τῆς Κορυτσᾶς, τῆς Μοσχοπόλης, τοῦ Ἀργυροκάστρου, τοῦ Βουλιαρατίου, τῶν Δρυμάδων Χειμάρρας, τοῦ Δελβίνου, τῆς Δούβιανης, τῆς Δρόβιανης, τοῦ Κεστορατίου, τοῦ Κάτω Λαμπόβου, τῆς Λεσνίτσας, τοῦ Πικερνίου, τῆς  Πρεμετῆς, τῆς Σαρακινίστας, τῆς Σωτήρας, τῆς Πολύτσανης, τῶν Σχωριάδων, τῆς Σωπικῆς, τῆς Ἀρδεύουσας, τῆς Ἄρτας Αὐλῶνος, τῆς Αὐλώνας καὶ τοῦ Βερατίου.

Ὀνόματα διδασκάλων καὶ εὐεργετῶν ἀναφέρονται, ἀκόμη καὶ σὲ τοπικὸ ἐπίπεδο. Ἐκεῖνο δηλαδὴ ποὺ κάποιοι στερήθηκαν οἱ ἴδιοι, τὴν ἐκπαίδευση, θέλησαν νὰ προσφέρουν στὸν τόπο τους ὡς κάτι δημιουργικὸ γιὰ τὴν νέα γενιά. Γιὰ νὰ προσφέρουν τὴν καλύτερη προοπτικὴ γιὰ τὸ μέλλον.

Τὸ πόσο σημαντικὴ γιὰ ἕναν χῶρο εἶναι ἡ παρουσία Σχολείων διαφαίνεται καὶ ἀπὸ τὴν προσπάθεια ξένων κέντρων (ρουμανικῶν καὶ παπικῆς θρησκείας) νὰ ἱδρύσουν σχολικὲς μονάδες στὴν περιοχὴ τῆς Β. Ἠπείρου.

Τὰ σημειώνουμε αὐτὰ σὲ μία ἐποχὴ ποὺ ὁ Χατζηαβατισμὸς τῆς Ἑλλαδικῆς πολιτικῆς σκηνῆς ἀδιαφορεῖ γιὰ τὸ ἂν λειτουργοῦν ἢ ὑπάρχουν σήμερα Σχολεῖα στὴν Βόρειο Ἤπειρο…..

Γεώργιος Διον.  Κουρκούτας

Φιλόλογος- Συγγραφέας