5 Νοεμβρίου 1912: 108 χρόνια ἀπὸ τὴν Ἀπελευθέρωση τῆς Χιμάρας

Στὶς 5 Ὀκτωβρίου 1912 ἡ Ἑλλάδα συμμαχώντας μὲ τὰ χριστιανικὰ κράτη τῆς βαλκανικῆς χερσονήσου (Βουλγαρία, Μαυροβούνιο, Σερβία) κήρυξε τὸν πόλεμο κατὰ τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, ὁ ὁποῖος ἔμεινε στὴν ἱστορία ὡς «Α’ Βαλκανικὸς Πόλεμος» (1912-’13). Οἱ Ἕλληνες ξεκινοῦν τὸν ἱερὸ ἀγώνα γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῶν ἀλύτρωτων ἀδερφῶν σὲ Μακεδονία καὶ Ἤπειρο ἀπὸ τὴ μεθόριο τῆς Θεσσαλίας, στὸ Σαραντάπορο καὶ στὶς 26 Ὀκτωβρίου ἀπελευθερώνουν τὴ Θεσσαλονίκη. Ἡ Ἤπειρος εἶναι δευτερεῦον μέτωπο στα ἐπιτελικὰ σχέδια, ἀλλὰ ὁ Πρωθυπουργὸς Ἐλευθέριος Βενιζέλος ἀντιλαμβάνεται ἀμέσως τὴν στρατηγική, πολιτικὴ καὶ πολεμικὴ σκοπιμότητα τῆς προώθησης ὅσο τὸ δυνατὸν περισσότερο στὰ βορειοδυτικὰ ἄκρα τῶν ἐθνικῶν μας διεκδικήσεων καὶ ἐκδίδει τὴν διαταγὴ ὑπ’ ἀριθ. 88263: «Κρίνω πολιτικῶς σκόπιμον νὰ καταληφθῆ τὸ ταχύτερον Χιμάρα καὶ ὑψωθεῖ ἐκεῖ Ἑλληνικὴ Σημαία. Πρὸς τὸν σκοπὸν τοῦτον δύνασθε νὰ διαθέσητε ἐθελοντικὸν τί Σῶμα ἀποβιβαζόμενον διὰ θαλάσσης εἰς Χιμάραν ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν αὐτοῦ του Σπυρομήλιου. Τὸ πράγμαν εὐκταῖον, ἂν εἶναι δυνατὸν νὰ γίνη μέχρις τῆς Κυριακῆς, λαμβανομένου ὑπ’ ὄψη ὅτι ἡ Πύλη ἐζήτησε ἀπ’ εὐθείας ἀνακωχήν, διὰ νὰ διαπραγματευθῆ τοὺς προκαταρκτικοὺς ὅρους τῆς εἰρήνης, συμφέρον δὲ ἔχομεν κατὰ τὴν ἀνακωχὴν ταύτην ἡ δράσις μας νὰ εἶναι γνωστὸν νὰ ἔχη ἐπεκταθῆ μέχρι τοῦ βορείου μέρους τῆς διεκδικήσεώς μας. Μόλις ἀναχωρήση διὰ θαλάσσης διὰ Χιμάραν Σῶμα, δύνασθε νὰ μοὶ ἀναγγείλητε τὴν κατάληψιν ὡς γενομένην ἤδη, ἴνα γνωσθῆ δημοσία διὰ τοῦ τύπου». Ἡ κυβέρνηση Βενιζέλου εἶχε ἐπιλέξει ἤδη, μὲ τὴν ἔκρηξη τοῦ πολέμου, τρεῖς ἀξιωματικούς, τὸν Ταγματάρχη Χωροφυλακῆς Σπύρο Σπυρομήλιο καὶ τοὺς Τσόντο καὶ Μάνο ποὺ στάλθηκαν στὸ ἠπειρωτικὸ μέτωπο γιὰ νὰ προετοιμάσουν μὲ σώματα προσκόπων τὴν ἐπιχείρηση. Ὁ Σπυρομήλιος ποὺ καταγόταν ἀπὸ τὴ Χιμάρα, διατάχθηκε νὰ μεταβεῖ στὴν Κέρκυρα ὅπου καὶ παραβρέθηκε ἀπὸ τὶς ἀρχὲς Ὀκτωβρίου γιὰ νὰ ὀργανώσει ἐθελοντικὰ σώματα συμπατριωτῶν του, νὰ μεριμνήσει γιὰ τὸ σταδιακὸ ἐξοπλισμὸ τῶν Χιμαριωτῶν καὶ νὰ συνεννοηθεῖ μὲ Ἀλβανοὺς μπέηδες τῆς περιοχῆς γιὰ τὴν ἑκούσια ὑποταγή τους στὶς ἑλληνικὲς δυνάμεις καὶ τὴν ἀπὸ κοινοῦ ἐξέγερση κατὰ τῶν Τούρκων. Παράλληλα διατάχθηκε ὁ Ἀρχηγὸς τοῦ Στρατοῦ Ἠπείρου νὰ παράσχει στὸ Σπυρομήλιο κάθε δυνατὴ βοήθεια γιὰ τὴν ἐκπλήρωση τῆς ἀποστολῆς του. Ἔτσι στὶς 3 Νοεμβρίου στὴν Κόπραινα Ἄρτας ἐπιβιβάστηκαν στὸ ἀτμόπλοιο «Ἀχελῶος» 200 Κρῆτες ἐθελοντές, μὲ προορισμὸ τὴν Κέρκυρα, γιὰ τὴν ἄμεση ἐνίσχυση τοῦ σώματος ἐθελοντῶν τοῦ Σπυρομήλιου. Πρόταση τοῦ Στρατηγείου Ἠπείρου γιὰ προώθηση κατὰ τὴν ἐπιχείρηση τῶν ἐθελοντικῶν τμημάτων μέχρι τὸ Ἀργυροκάστρο δὲ θεωρήθηκε ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Στρατιωτικῶν ὅτι θὰ ἦταν δυνατή. Ἀντίθετα μάλιστα κατὰ τὴν ἀνταλλαγὴ ἀπόψεων, παραλίγο νὰ ματαιωνόταν ἡ ὅλη ἐπιχείρηση ἐξαιτίας τηλεγραφήματος τῆς Νομαρχίας Κέρκυρας, στὸ ὁποῖο ἐκφράζονταν φόβοι ὅτι ἡ ἀπόβαση στὴ Χιμάρα θὰ εἶχε ὡς συνέπεια τὴν ἐκκένωσή της ἀπὸ τὰ γυναικόπαιδα ἐξαιτίας τοῦ φόβου ἐπιθέσεως τῶν Τουρκαλβανῶν. Χρειάστηκαν ἐπίμονες αἰτήσεις καὶ ὑποσχέσεις τοῦ Σπυρομήλιου πρὸς τὴν Κυβέρνηση καὶ τὸν ἴδιο τὸν Πρωθυπουργὸ Ἐλευθέριο Βενιζέλο, γιὰ νὰ ἀκυρωθεῖ ἡ διαταγὴ ἀναστολῆς τῆς ἐπιχειρήσεως.

Τὴν αὐγὴ τῆς 5ης Νοεμβρίου Χιμαριῶτες, Κρῆτες καὶ ἄλλοι ἐθελοντὲς χωρὶς νὰ καθυστερήσουν ἐπιβιβάστηκαν στὰ ἀτμόπλοια καὶ ἀπέπλευσαν ἀπὸ τὴν Κέρκυρα μὲ συνοδεία ἀτμομυοδρόμωνες (ποταμόπλοια). Στὶς 7:30 τὸ πρωὶ τὰ ἑλληνικὰ τμήματα ὑπὸ τὸν Ταγματάρχη Σπυρομήλιο, ἀποβιβάζονταν στὰ Σπήλια τῆς Χιμάρας χωρὶς νὰ συναντήσουν ἀντίσταση. Ὁ Σπυρομήλιος ὅρισε ἕνα τμῆμα νὰ κατευθυνθεῖ στὸν αὐχένα Λογαρά, ἕνα δεύτερο (τούς Κρῆτες) τὸ τοποθέτησε στὴ νότια εἴσοδο τῆς πόλης, πρὸς τὸν Πανόρμο καὶ τὸ τρίτο, οἱ Χιμαριῶτες ἐθελοντές, ἀνέλαβε νὰ καταλάβει τὸ Διοικητήριο στὸ Κάστρο τῆς Χιμάρας. Οἱ διαταγὲς τοῦ Ταγματάρχη ἦταν νὰ ἀποφευχθοῦν οἱ φόνοι γιὰ νὰ προσεταιριστοῦν τὰ χωριὰ τοῦ Κουρβελεσίου. Κατὰ τὴν κίνησή τους πρὸς τὸ κέντρο τῆς κωμοπόλεως οἱ Χιμαραῖοι ἐθελοντὲς δέχθηκαν πυρὰ τουρκικοῦ τμήματος ὀχυρωμένου στὸ κτίριο τοῦ Διοικητηρίου. Ἐπακολούθησε συμπλοκὴ στὴν ὁποία πῆραν μέρος καὶ οἱ ἔνοπλοι κάτοικοι, μὲ ἀποτέλεσμα ἐντὸς ὀλίγου νὰ ἀποκλειστοῦν οἱ Τοῦρκοι στρατιῶτες καὶ δημόσιοι ὑπάλληλοι μέσα στὸ Διοικητήριο. Στὸ μεταξὺ κατέφτασε καὶ τὸ τμῆμα τῶν Κρητῶν ἐθελοντῶν καὶ τελικὰ μετὰ ἀπὸ σύγκρουση μίας περίπου ὥρας οἱ Τοῦρκοι παραδόθηκαν. Οἱ ἀπώλειες ἦταν τρεῖς νεκροὶ Τοῦρκοι στρατιῶτες καὶ ἕνας τραυματίας Χιμαριώτης ἐθελοντής. Συνελήφθησαν αἰχμάλωτοι 19 Τοῦρκοι ὁπλίτες καὶ 13 δημόσιοι ὑπάλληλοι οἱ ὁποῖοι στάλθηκαν στὸ στρατόπεδο τῆς Κέρκυρας. Μετὰ τὴν παράδοση τῆς τουρκικῆς φρουρᾶς ὁ Ταγματάρχης Σπύρος Σπυρομήλιος εἰσῆλθε στὸ κάστρο τῆς Χιμάρας ἐπικεφαλῆς τῶν ἄλλων ἐθελοντικῶν σωμάτων, ὑψώνοντας στὸ Διοικητήριο τὴ γαλανόλευκη σὲ ἀτμόσφαιρα συγκίνησης καὶ ἀγαλλίασης. Στὶς 2 τὸ μεσημέρι ἡ Ἑλληνικὴ Σημαία κυμάτιζε στὸ προπύργιο τοῦ Ἑλληνισμοῦ μέσα σὲ ἕνα παραλήρημα χαρᾶς καὶ ἐθνικοῦ ἐνθουσιασμοῦ. Ἡ Χιμάρα ἦταν ἐλεύθερη! Ἀμέσως μετὰ ὁ Σπυρομήλιος μὲ Προκήρυξη του κήρυξε τὴ Χιμάρα «ἐλευθέραν ὡς ἀναπόσπαστον τμῆμα τῆς μίας καὶ ἀδιαίρετου μεγάλης Ἑλληνικῆς Πατρίδος».

Ἡ ἱστορικὴ Προκήρυξη εἶχε ὡς ἑξῆς:

«Χειμαρριῶται! Καταλαμβάνων ἐν ὀνόματι τοῦ Βασιλέως τῶν Ἑλλήνων Γεωργίου τοῦ Α΄ καὶ τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως τὴν Ἐπαρχίαν Χειμάρρας, κηρύσσω αὐτὴν ἐλευθέραν ὡς ἀναπόσπαστον τμῆμα τῆς μίας καὶ ἀδιαιρέτου μεγάλης Ἑλληνικῆς Πατρίδος. Πληροῦται οὕτω ὁ πόθος πολλῶν γενεῶν αἴτινες ἐπότισαν τὴν γῆν ταύτην μὲ τὸ αἷμα των καὶ προσέφερον εἰς τὴν πατρίδα τὰς μεγαλυτέρας τῶν θυσιῶν. Φέρων μεταξὺ Ὑμῶν τὰ ἀγαθὰ τῆς ἐλευθερίας, τῆς νομίμου τάξεως καὶ ἰσοπολιτείας, τρέφω τὴν ἀδιάσειστον ἐλπίδα ὅτι λησμονοῦντες τὸ πικρὸν παρελθὸν θέλετε τηρήσει ἀπέναντι τῶν γειτόνων ὑμῶν Μουσουλμάνων τὴν ἀξιοπρεπῆ ἐκείνην στάσιν ἢν ὑπαγορεύουσιν οἱ νόμοι τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους καὶ τὰ αἰσθήματα λαοῦ ἀνδρείου καὶ εὐγενοῦς ὡς ὑπῆρξε πάντοτε ὁ ἑλληνικὸς λαός. Ἡ ὑπερτάτη δύναμις ἤτις ἰθύνει τὰς τύχας τῆς ἀνθρωπότητος, ἐν τῆ ἀτελευτήτω αὐτῆς εὐσπλαχνία ηὐδόκησεν ἴνα τεθῆ σήμερον τέρμα εἰς τὰ μακραίωνα ὑμῶν δεινὰ καὶ δωρήση εἰς Ὑμᾶς ὅτι ἐπόθησαν ὅλοι οἱ γίγαντες ἐκεῖνοι οἵτινες εἰς τὸν βωμὸν τῆς πατρίδος προσέφεραν θυσίαν εὐπρόσδεκτον καὶ περικαλλῆ, τὴν πολύτιμον καὶ ἄληστον αὐτῶν ὕπαρξιν. Ὁ Ἑλληνικὸς Στρατὸς φέρει πρὸς ὑμᾶς οὐχὶ τὸν τρόμον τοῦ κατακτητοῦ ἀλλὰ τὸ χάρμα τῆς ἐλευθερίας καὶ τὴν ἕνωσιν ὑμῶν μετὰ τῶν λοιπῶν μελῶν τῆς Ἑλληνικῆς οἰκογενείας, ἴνα τοῦ λοιποῦ μὲ τοὺς αὐτοὺς παλμοὺς καὶ ἀγάπην περιβάλλεται τὴν ταλαιπωρηθεῖσαν πατρίδα μας καὶ μὲ ἑνιαίαν ἐθνικὴ ψυχὴ δοξάσητε τὸν δοτήρα παντὸς ἀγαθοῦ πρὸ τοῦ ὁποίου σήμερον ἐν συντριβὴ καὶ ἱκεσία κλίνει εὐγνωμονοῦσα καὶ γόνυ καὶ αὐχένα ὁλόκληρος ἡ Ἑλληνικὴ φυλή. Χειμαρριῶται! Μὲ τὴν ἀπόλυτον πεποίθησιν ὅτι καὶ τώρα ὅπως πάντοτε θὰ ταχθῆτε ὑπὸ τὴν ἱερὰν σημαία τῆς Πατρίδος συναγωνιζόμενοι μετ’ ἐμοῦ τοῦ φυσικοῦ σας Ἀρχηγοῦ καὶ τῶν ὑπ’ ἐμὲ γενναίων θέλετε μετὰ γενναιότητος καὶ αὐταπαρνήσεως ὑπερασπισθῆ τῆς ἐλευθερίαν σας ἐναντίον παντὸς ἐχθροῦ, ἀναδεικνυόμενοι ἄξιοι ἀπόγονοι τῶν ἐν Ἀραχώβη, Μεσολογγίω, Πέτα καὶ λοιπὰ μέρη πεσόντων προγόνων σας.

 Χειμάρρα, 5 – 11 – 1912, ὁ Ἀρχηγὸς Σπύρος Σπυρομήλιος».

Παράλληλα ἐκδίδεται Προκήρυξη πρὸς τοὺς Μουσουλμάνους τῆς ἐπαρχίας: «Ἀδελφοὶ Μουσουλμάνοι, Καταλαμβάνων ἐν ὀνόματι τοῦ Βασιλέως τῶν Ἑλλήνων Γεωργίου τοῦ Α’ καὶ τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως τὴν Ἐπαρχίαν Χειμάρρας, προσαρτῶ αὐτὴν εἰς τὰς κτήσεις τῆς Ἑλληνικῆς πατρίδος. Αἰτῶ ἀμέσως νὰ προσέλθητε καὶ δηλώσητε ὑποταγήν, οπότε ὁ Ἑλληνικὸς Στρατὸς ὑπόσχεται εἰς Ὑμᾶς πλήρη εὐνομίαν καὶ ἰσοπολιτείαν ὡς καὶ ἅπαντα τὰ ἀγαθὰ ἐκεῖνα ἄτινα ἑξασφαλίζουσιν εἰς τοὺς πολίτας φιλελευθέρου καὶ εὐνομούμενου Κράτους, οἱ Νόμοι τοῦ Ἑλληνικοῦ Βασιλείου. Ἡ Θρησκεία, τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα ὑμῶν θὰ ὦσιν σεβαστά, ὅπως σεβαστὰ ἔσονται καὶ ἀπαραβίαστα τὰ δικαιώματα τῆς ἰδιοκτησίας καὶ ὁ πρὸς τὴν ζωὴν καὶ περιουσίαν σας ὀφειλόμενος σεβασμός. Οἱ γείτονες ὑμῶν Χριστιανοὶ θὰ ὦσιν πρὸς ὑμᾶς συνδεδεμένοι δὶ’ εἰλικρινῶν αἰσθημάτων καὶ ἐκτιμήσεως ἴνα ὑπὸ τὴν αἰγίδα τῆς Ἑλληνικῆς Πολιτείας καὶ τοῦ νέου καθεστῶτος τοῦ δὶ’ ὑμᾶς ἀπὸ σήμερον δημιουργούμενου, διαγῆτε βίον αἴσιον καὶ εὐτυχῆ. Ὀφείλω ὅμως νὰ ὑπομνήσω πρὸς πάντας ὅτι πάσα παράβασις τῶν Νόμων εἴτε πάσα ἀπόπειρα κατὰ τῆς νομίμου τάξεως καὶ κατὰ τῆς κυριαρχίας τῶν Ἑλληνικῶν Ἀρχῶν ἂς ἐν ὀνόματι τοῦ Βασιλέως καὶ τῆς Κυβερνήσεώς μου θὰ ἐγκαταστήσω παρ’ ὑμίν, θὰ τύχει αὐστηρᾶς καὶ ἀμειλίκτου τιμωρίας, ἴνα μὴ ματαιωθεῖ τὸ ἐκπολιτιστικὸν ἔργον ὅπερ ἐνετάλη νὰ φέρει μεταξὺ ὑμῶν ὁ Ἑλληνικὸς Στρατός. Τρέφω τὴν πεποίθησιν ὅτι θέλετε εἰσακούσει τῆς προσκλήσεώς μου ταύτης ὡς συμπατριώτου καὶ ὡς ἐντολοδόχου τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, μετὰ τοῦ ὁποίου συγγενικοὶ συνδέουσιν ὑμᾶς δεσμοί.»

Χειμάρρα, 5 –11 – 1912, ὀ Αρχηγός Σπυρος Σπυρομήλιος»

Ἐπιμέλεια: Βασιλείου Ζιώζια, Σὺν/χὴ (ἐ.α.)*

Προέδρου ΕΑΑΣ/Τρικάλων-

Προέδρου Πανελληνίου Συνδέσμου Βορειοηπειρωτικοῦ Ἀγώνα (ΠΑ.ΣΥ.Β.Α.)/Τρικάλων

Πηγές:

1) Χιμάρα, τὸ ἄπαρτο κάστρο τῆς Βορείου Ἠπείρου (Κ. Χατζηαντωνίου)

2) Ὁ Βορειοηπειρωτικὸς Ἀγώνας (Διεύθυνσης Ἱστορίας Στρατοῦ)

*Δημοσιεύτηκε στὴν ἐφημερίδα τῆς Ε.Α.Α.Σ. , «ΕΘNΙΚΗ ΗΧΩ», Νοέμβριος 2020.