Ἡ μάχη τῆς Κονίτσης: ἕνα ἄγνωστο Ἔπος - 66 ἔτη μετά. Μὲ λαμπρότητα ὁ ἑορτασμὸς γιὰ τὴν Μάχη στὴν Κόνιτσα

Ἡ μάχη τῆς Κονίτσης: ἕνα ἄγνωστο Ἔπος

Μία κρίσιμη ἀναμέτρηση (25 Δεκεμβρίου 1947 - 6 Ἰανουαρίου 1948

Γεώργιος Διον. Κουρκούτας Καθηγητὴς Φιλόλογος

Ἀπὸ τὶς πιὸ μεγάλες ἀναμετρήσεις στὰ χρόνια της Κομμουνιστικῆς Ἀνταρσίας (τῶν ἐτῶν 1946-1949) ἀποτέλεσε ἀναμφισβήτητα ἡ μάχη στὴν Ἀκριτικὴ Κόνιτσα ποὺ ἔλαβε χώρα  στὰ τέλη Δεκεμβρίου 1947 ὡς τὴν πρώτη ἑβδομάδα τοῦ νέου ἔτους 1948.

ΤΟ ΚΡΙΣΙΜΟ ΕΤΟΣ 1947

Βρισκόμαστε στὰ τέλη τοῦ 1947. Οἱ κομμουνιστὲς ἀντάρτες ἤδη ἀπὸ τὸν Μάρτιο τοῦ 1946 (ἐπίθεση στὸ Λιτόχωρο) φανερώνουν τὶς προθέσεις τους : δὲν θὰ δεχθοῦν νὰ μείνουν σὲ συνθῆκες ἀστικῆς δημοκρατίας καὶ Κοινοβουλευτισμοῦ. Καὶ παρότι ἡ Ἑλλὰς εἶχε περιέλθει (μὲ τὴν σύμφωνη γνώμη τῆς Μόσχας καὶ τοῦ Στάλιν) στὸ Δυτικὸ στρατόπεδο, θὰ συνεχίσουν τὴν ἔνοπλη ἀντιπαράθεση ἐναντίον τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους. Τὸ τελευταῖο, παρὰ τὶς ἐγγενεῖς του ἀδυναμίες -καθὼς ἡ χώρα ἐξερχόταν ἀπὸ μία φρικτὴ Κατοχὴ καὶ τοὺς δυὸ πρώτους Γύρους ἀντιπαράθεσης μὲ τὸν Κομμουνισμό(1943-1944)- δὲν εἶχε ἀντιληφθεῖ τὸ μέγεθος τοῦ κινδύνου. Μία μεγάλη καμπάνα ἀφύπνισης γιὰ ὅλους θὰ εἶναι ἡ μάχη τῆς Κονίτσης.

Η «ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ» ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΒΑΦΕΙΑΔΗ

Στὶς 23 Δεκεμβρίου 1947 ἀπὸ τὴν Γιουγκοσλαβία ἀνακοινώνεται ὁ σχηματισμὸς τῆς «Προσωρινῆς Δημοκρατικῆς Κυβέρνησης» ἐντὸς τῆς Ἑλλάδος μὲ «πρωθυπουργό» τὸν Μάρκο Βαφειάδη καὶ «ὑπουργούς»γνωστοὺς κομμουνιστὲς καὶ τὸν καθηγητὴ Πέτρο Κόκκαλη. Ὁ ἐπικεφαλῆς τοῦ ΚΚΕ , ὁ Γενικὸς Γραμματέας τοῦ Νίκος Ζαχαριάδης, ἑτοίμαζε τὴν κατάληψη μίας πόλεως στὰ σύνορα, γιὰ νὰ ἐγκατασταθεῖ ἡ «κυβέρνηση» τοῦ Μάρκου, μὲ ἀπώτερο στόχο νὰ ἀναγνωριστεῖ ὡς μία ἄλλη κυβέρνηση τῆς Ἑλλάδος ἀπὸ χῶρες τοῦ Ἀνατολικοῦ συνασπισμοῦ.

Γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτὸν ἐπιλέγεται ἡ ἀκριτικὴ Κόνιτσα, ποὺ ἦταν δίπλα σὲ κομμουνιστικὸ Κράτος (Ἀλβανία) ἀπὸ ὅπου οἱ κομμουνιστὲς ἀντάρτες ἐξοπλίζονταν καὶ ἐφορμοῦσαν. Ἡ ἐπίθεση ὁρίζεται γιὰ τὸ πρωινὸ τῶν Χριστουγέννων τοῦ 1947. Στὶς 6 τὸ πρωί, μὲ τὶς πρῶτες καμπάνες τῶν ἐκκλησιῶν γιὰ  τὸ χαρμόσυνο γεγονὸς τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἡ πόλη δέχεται ἐπίθεση μὲ πυκνὰ πυρὰ στὴν ἀμυντικὴ περίμετρο. Στὴν Κόνιτσα ὑπῆρχαν δυὸ Τάγματα Πεζικοῦ, τὸ 582 καὶ τὸ 584 ὑπὸ  τὴν διοίκηση τῆς 75ης Ταξιαρχίας τοῦ Κῶν. Δόβα (τὸν ὁποῖο ἀντικατέστησε, λόγω βαρέος τραυματισμοῦ τοῦ κατὰ τὶς ἐπιχειρήσεις,  ἐπάξια ὁ Γεώργιος Παλλαντᾶς) καὶ λίγες δυνάμεις τῶν ΜΑΔ καὶ τῆς Χωροφυλακῆς. Περίπου λιγότεροι ἀπὸ χίλιοι ἄνδρες.  Γύρω ἀπὸ τὴν Κόνιτσα ἐπιτίθονταν 2200 κομμουνιστὲς (τοῦ λεγόμενου ΔΣΕ) σὲ δυὸ ταξιαρχίες ὑπὸ τὴν ἡγεσία τοῦ Γιώργη Σοφιανοῦ καὶ τοῦ Δημήτρη Ζύγουρα (Παλαιολόγου). Ἡ φρουρὰ τῆς Κονίτσης χωρὶς τὴν ἐνίσχυση δυνάμεων δὲν θὰ ἄντεχε.

Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΝΙΤΣΑΣ

Οἱ ἄνδρες τοῦ ΔΣΕ χτυποῦν τὴν γέφυρα Μπουραζάνη ποὺ ἑνώνει τὴν Κόνιτσα μὲ τὴν ὑπόλοιπη Ἤπειρο ὁδικῶς καὶ ἔτσι μένει μόνο ὁ καρόδρομος ἀπὸ τὴν γέφυρα Ρομπόκη(ἀπὸ ἐκεῖ ποὺ διέρχεται σήμερα ἡ Ἐθνικὴ Ὁδὸς Ἰωαννίνων –Κοζάνης). Ἀπὸ τὴν τελευταία θὰ διέλθουν μέσα σὲ ἐπικὲς συνθῆκες, μέσα σὲ κακοκαιρία, ἄθλια μονοπάτια καὶ μὲ συνεχῆ ἔνοπλη ἀντιπαράθεση μὲ τοὺς κομμουνιστὲς τὸ 527 Τάγμα Πεζικοῦ καὶ Χωροφύλακες  ὑπὸ τὸν Λυγεράκη ἀλλὰ καὶ οἱ ΛΟΚ τῆς Γ΄ Μοίρας, γιὰ νὰ φτάσουν καὶ νὰ ἐνισχύσουν οἱ πρῶτοι τὴν ἄμυνα τῆς πόλεως, τὸ βράδυ στὶς 19.50 τῆς 31ης Δεκεμβρίου τὸ 527 καὶ 6 ὦρες ἀργότερα, στὶς πρῶτες ὧρες τοῦ νέου ἔτους οἱ ΛΟΚ. Αὐτὲς οἱ ἐνισχύσεις ἀνέτρεψαν τὰ δεδομένα ὑπὲρ τῶν πολιορκημένων ποὺ σὲ πολλὰ σημεῖα ἔδιναν ἀγώνα μέχρις ἐσχάτων μὲ πολλὲς ἀπώλειες.

Ὁ καινούργιος χρόνος, τὸ δραματικὸ ἐπίσης 1948 ἔμπαινε αἰσιόδοξα γιὰ τοὺς μαχητὲς τῆς Κονίτσης ποὺ ἔβλεπαν ὅτι ὁ ἀγώνας τοὺς γινόταν νικηφόρος! Τὶς ἴδιες ἥμερες οἱ κάτοικοι  τῶν ἐκτὸς Ἠπείρου πόλεων ἦταν στὰ σπίτια τους καὶ μὲ ἑορτὲς περίμεναν τὴν ἄφιξη τοῦ Νέου Ἔτους. Ἡ Κόνιτσα ἦταν τόσο μακριὰ καὶ μόνο ἡ προβολὴ τοῦ τιτάνιου ἀγώνα ἀπὸ τὸν Τύπο καὶ ἡ ἄφιξη τῆς Βασίλισσας Φρειδερίκης στὶς 7 Ἰανουαρίου 1948, μία ἡμέρα μόλις μετὰ τὴν λήξη τῶν μαχῶν καὶ μὲ συνθῆκες ἀκόμη ἐπικίνδυνες (μία κίνηση ποὺ ἔδειξε τὸ θάρρος τῆς ἀείμνηστης Βασίλισσας καὶ ἔδωσε τὸ παράδειγμα σὲ πολλοὺς φοβισμένους πολιτικοὺς τότε), ἐπηρέασαν τὴν Κοινὴ Γνώμη ποὺ κατανόησε ὅτι ὁ ἀγώνας τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ στὴν Κόνιτσα ἦταν καὶ δικός της Ἀγώνας.

Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΝΙΤΣΑ

Ὅπως ἀναφέρει ὁ ἀείμνηστος Ἀλέξανδρος Ζαούσης (στὸ βιβλίο του «Ἡ Τραγικὴ ἀναμέτρηση», τόμος Ἅ΄, ἐκδόσεις Ὠκεανίδα) «στὴν πρωτεύουσα ἡ νίκη τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ στὴν Κόνιτσα ἔπαιρνε διαστάσεις ἐθνικοῦ γεγονότος. Ἡ Βουλή, ἡ Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, τὸ ΕΜΠ  καὶ πλῆθος ὀργανώσεων ἔστελναν συγχαρητήρια ψηφίσματα στὴν φρουρὰ καὶ τοὺς κατοίκους τῆς Κόνιτσας. Συγχρόνως, ὅπως ἀπὸ καιρὸ τοὺς τὸ εἶχε ζητήσει ὁ Γ. Βλάχος τῆς «Καθημερινῆς», οἱ Ἕλληνες  ‘ἔβαζαν καὶ τὸ χέρι στὴν τσέπη τους’. Πάσης φύσεως ἐργατοϋπαλληλικὲς ὀργανώσεις καὶ ἰδιῶτες ἔστελναν χρήματα γιὰ τὴν Κόνιτσα. Ἀκόμα καὶ οἱ ἰδιοκτῆτες τῶν πορθμείων Περάματος-Σαλαμίνας μάζεψαν κοῦτες μὲ τσιγάρα γιὰ τὴ φρουρὰ τῆς Κονίτσης… »

Ἡ ἀποτυχία τῶν κομμουνιστῶν ἂν καταλάβουν τὴν ἀκριτικὴ Κόνιτσα θὰ εἶναι ἕνα πλῆγμα στὸ ἠθικό τους. Ἡ Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση τοῦ Θεμιστοκλῆ Σοφούλη θὰ λάμβανε περισσότερα μέτρα ἐναντίον τῶν μελῶν τοῦ ΚΚΕ, ἐνῶ ὁ Ζαχαριάδης θὰ ἑτοίμαζε μία νέα ἐπίθεση, γιὰ νὰ βρεῖ κάποια πρωτεύουσα γιὰ τὴν «κυβέρνησή» του. Ἡ Κόνιτσα ἦταν μία μεγάλη ἥττα γιὰ τὴν κίνηση τῶν κομμουνιστῶν νὰ καταλάβουν τὴν ἐξουσία.

Κάθε χρόνο τιμᾶται ἀπὸ τὶς τοπικὲς ἑνώσεις Ἀποστράτων Στρατοῦ καὶ Χωροφυλακῆς  καὶ Πολεμιστῶν τῆς Ἠπείρου, ὑπὸ τὴν αἰγίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καὶ Κονίτσης, ἡ μνήμη τῶν πεσόντων ὑπερασπιστῶν τῆς Μάχης τῆς Κονίτσης στὸν ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Νικολάου(ποὺ δέχθηκε τὰ πυρὰ τῶν ἀνταρτῶν) καὶ στὸ μνημεῖο ποὺ ἔχει ἀνεγερθεῖ γιὰ αὐτοὺς στὴν Κόνιτσα.

Φέτος τιμήθηκε τὴν Κυριακὴ 12 Ἰανουαρίου 2014 στὶς 9.00 πμ στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου Νικολάου Κονίτσης. Εἶναι τὸ ἐλάχιστο ποὺ μπορεῖ νὰ προσφέρει σήμερα ὁ Ἑλληνισμὸς στοὺς λησμονημένους αὐτοὺς ἀγωνιστές…

66 ἔτη μετά. Μὲ λαμπρότητα ὁ ἑορτασμὸς γιὰ τὴν Μάχη στὴν Κόνιτσα

Μὲ τὴν συμμετοχὴ δεκάδων πολιτῶν ἀπὸ τὴν Ἤπειρο καὶ τὴν ὑπόλοιπη Ἑλλάδα τιμήθηκε τὴν Κυριακὴ 12 Ἰανουαρίου 2014 στὴν Κόνιτσα ἡ 66η ἐπέτειος ἀπὸ τὴν Νίκη τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ στὴν μάχη τῆς Κονίτσης.

Μετὰ ἀπὸ τὴν Θεία Λειτουργία στὸν καθεδρικὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Νικολάου Κονίτσης, ὅπου χοροστάτησε ὁ Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καὶ Κονίτσης κ. Ἀνδρέας, ἀκολούθησε τὸ τρισάγιο εἰς μνήμην τῶν ὑπερασπιστῶν τῆς πόλεως στὸ διάστημα 25 Δεκεμβρίου 1947 ἕως 6 Ἰανουαρίου 1948, ὅποτε ἀποκρούστηκε ἡ ἐπίθεση τῶν κομμουνιστῶν τῆς «Κυβέρνησης» τοῦ Μάρκου Βαφειάδη.

Γιὰ τὸ χρονικὸ τῶν γεγονότων καὶ τὴν σημασία τῆς θυσίας τῶν μαχητῶν τῆς Κονίτσης μίλησε ὁ δημοσιογράφος κ. Γεώργιος Τζαφᾶς, ἐνῶ σὲ σύντομη ὁμιλία του ὁ Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καὶ Κονίτσης κ. Ἀνδρέας κατηγόρησε τὴν προσπάθεια ποὺ γίνεται νὰ ἀλλοιωθεῖ ἡ Ἑλληνικὴ Ἱστορία, ἐνῶ στηλίτευσε τὴν ἀπουσία τῶν ἐπισήμων τῆς Πολιτείας ἀπὸ τὴν ἐκδήλωση.

Στὴν συνέχεια στὸν χῶρο τοῦ Κοιμητηρίου, ὅπου ὑπάρχουν οἱ τάφοι τῶν πεσόντων Στρατιωτῶν καὶ τὸ μνημεῖο τῆς Μάχης, τελέστηκε ἐπιμνημόσυνη δέηση, ἐνῶ κατετέθησαν στέφανοι ἀπὸ τοὺς ἐκπροσώπους τοῦ Συνδέσμου Ἀποστράτων Στρατοῦ Ἰωαννίνων (ποὺ διοργάνωσε τὴν τελετή), τοῦ Συνδέσμου Ἀποστράτων Ἀστυνομίας καὶ Χωροφυλακῆς, τῶν Κομμάτων (Νέας Δημοκρατίας, Ἀνεξαρτήτων Ἑλλήνων, Χρυσῆς Αὐγῆς καὶ ΛΑ.Ο.Σ.), τῶν παραρτημάτων τῆς Βασιλικῆς Ἑνώσεως, τῶν ἀγωνιστῶν τοῦ Ναπ. Ζέρβα, τῆς ΠΑΟ-ΕΣΕΑ κλπ.

Μετὰ τὸ τέλος τοῦ μνημοσύνου στὸ ἐνορικὸ κέντρο τοῦ Ἁγίου Νικολάου Κονίτσης προσεφέρθη καφὲς καὶ γλυκίσματα ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μητρόπολη, ἐνῶ παρουσιάστηκε τὸ ντοκυμανταὶρ ποὺ ἑτοίμασε ὁ Τομέας Νεότητος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως μὲ τίτλο "Ἡ Μάχη τῆς Κονίτσης: ἕνα ἄγνωστο Ἔπος".