Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΩΝ ΑΛΒΑΝΩΝ ΓΙΑ ΕΝΩΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (μέρος Α΄)

Στὸ σημεῖο αὐτό, θὰ παρατεθοῦν στοιχεῖα γιὰ τὴν ἐν πολλοῖς ἄγνωστη ἕως σήμερα πρωτοβουλία τῶν Ἀλβανῶν ὅπως ἑνωθοῦν μὲ τὴν Ἑλλάδα, τὸ 1944. Πρωταγωνιστικὸ ρόλο ἔπαιξε ὁ προαναφερθεῖς ἀξιωματικὸς Χρυσοχόου. Αὐτὸς εἶχε σταλεῖ ἀπὸ τὴν κυβέρνηση Τσολάκογλου στὴν Θεσσαλονίκη, ἤδη ἀπὸ τὸν Ἰούλιο τοῦ 1941. Εἶχε διορισθεῖ στὴν θέση τοῦ γενικοῦ ἐπιθεωρητοῦ νομαρχιῶν τῆς Μακεδονίας. Τυπικῶς, οἱ ἁρμοδιότητές του ἦταν μᾶλλον ἀσαφεῖς ἀλλὰ ἐπελέγη ἡ συγκεκριμένη θέση προκειμένου νὰ παρακαμφθεῖ τὸ ἐμπόδιο τῶν Κατοχικῶν Ἀρχῶν. Ὁ διορισμὸς του «ἐνεκρίθη» καὶ ἀπὸ τὴν ἐξόριστη ἑλληνικὴ κυβέρνηση καὶ ὁ Χρυσοχόου κατέστη ἕνας ἀπὸ τοὺς στενότερους συνεργάτες τοῦ Στρατηγείου Μέσης Ἀνατολῆς. Μάλιστα, ἔλαβε καὶ σχετικὸ ἔγγραφο ἀπὸ τὸ βρεταννικὸ προξενεῖο Σμύρνης. Ἀργότερα, διετέλεσε καὶ φρούραρχος τῆς πόλεως. Ὁ Χρυσοχόου κατέβαλε σύντονες προσπάθειες γιὰ τὶς προστασία τοῦ Μακεδονικοῦ ἑλληνισμοῦ ἀπὸ τοὺς Βουλγάρους.

Ἐπιπλέον, μερίμνησε καὶ γιὰ καὶ μὲ τὸν ἑλληνισμὸ τῆς Ἠπείρου. Ὁ τελευταῖος κινδύνευε ἀπὸ πολλὲς πλευρές: τοὺς Ἰταλούς, τοὺς Ἀλβανοὺς ἀλλὰ καὶ τὸν δικηγόρο Ἀλκ. Διαμαντῆ, ὁ ὁποῖος ἠγεῖτο τοῦ ἀγώνα γιὰ τὴν ἵδρυση τοῦ λεγομένου «πριγκιπάτου τῆς Πίνδου». Ὁ Χρυσοχόου διέβλεψε ἐγκαίρως τὸν κίνδυνο καὶ ἐξέδωσε ἕνα μικρὸ βιβλίο ὑπὸ τὸν τίτλο «Οἱ Βλάχοι τῆς Μακεδονίας, Θεσσαλίας καὶ Ἠπείρου», τὸ 1942. Αὐτὸ ἐπανεξεδόθη ἀπὸ τὴν Ἑταιρεία Μακεδονικῶν Σπουδῶν, μεταπολεμικά. Ἐπίσης, πολὺ νωρὶς ἀντέδρασε καὶ ἡ κυβέρνηση Τσολάκογλου, ἂν καὶ διέθετε ἐκ τῶν πραγμάτων περιορισμένες ἐξουσίες. Ἤδη ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 1942, σημειώθηκε μία σοβαρὴ ἐπιδείνωση τῆς θέσεως τῶν Ἠπειρωτῶν καὶ δὴ ὅσων ἐξ αὐτῶν κατοικοῦσαν στὸ βόρειο τμῆμα τῆς Ἠπείρου. Αὐτοὶ ἄρχισαν νὰ ὑφίστανται τὴν πίεση ὄχι μόνον τῶν Ἰταλῶν ἀλλὰ καὶ τῶν Ἀλβανῶν. Ἐν τούτοις, τὴν περίοδο ἐκείνη ἡ διαβίωσή τους θὰ μποροῦσε νὰ θεωρηθεῖ ἀνεκτή. Σταδιακά, ἄρχισαν νὰ ὀργανώνονται τόσο οἱ κομμουνιστὲς ὅσο καὶ οἱ ἐθνικιστὲς Ἀλβανοὶ σὲ διάφορες ὀργανώσεις. Δημιουργήθηκαν δύο πόλοι, οἱ ὁποῖοι ἀνταγωνίζονταν μεταξύ τους. Οἱ διακηρύξεις τῶν ἐθνικιστῶν Ἀλβανῶν (ἰδίως ὅσους εἶχαν ἐνταχθεῖ στὸ «Ἐθνικὸ Μέτωπο» - Μπάλι Κομπετὰρ) καὶ ἡ ὕπαρξη στὴν ἡγεσία τους ἀτόμων γνωστῶν γιὰ τὸν ἀνθελληνισμὸ τους ὤθησαν ἀρκετοὺς Βορειοηπειρῶτες νὰ συνεργαστοῦν μὲ τὶς ἀριστερὲς ἀντιστασιακὲς ὀργανώσεις, ἐνῶ ἄλλοι συνέπτυξαν ὁμάδες αὐτοάμυνας.

Ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 1943, ξέσπασε ἕνας ἀκήρυκτος πόλεμος μεταξὺ κομμουνιστῶν καὶ ἐθνικιστῶν στὸ μεγαλύτερο τμῆμα τῆς προπολεμικῆς Ἀλβανίας, ἐνῶ πραγματοποιήθηκαν καὶ ὁρισμένες ἐνέργειες ἐναντίον τῶν στρατευμάτων κατοχῆς. Οἱ Ἰταλοὶ ὑπεδαύλιζαν τὴν ρήξη προκειμένου νὰ ἀσκοῦν ἀπρόσκοπτα τὴν ἐξουσία τους. Στὸ ξεκίνημα τοῦ θέρους τοῦ 1943, μία ἀποστολὴ τοῦ Συμμαχικοῦ Στρατηγείου Μέσης Ἀνατολῆς ἔφθασε στὰ ὅρη τῆς βορ. Ἠπείρου. Οἱ ἄνδρες της ἐνίσχυσαν τοὺς κομμουνιστὲς μὲ ὄπλα καὶ ἐφόδια, ἐνῶ κάλεσαν ὅλους τούς κατοίκους νὰ πολεμήσουν τὶς δυνάμεις τοῦ Ἄξονα. Τότε, πολλοὶ ἐγκατέλειψαν τοὺς ἐθνικιστὲς (Μπαλιστές). Οἱ κομμουνιστὲς ἐδέχθησαν στοὺς κόλπους τους ἀρκετούς, ἐνῶ ἔθεσαν ὅρους γι’ ἄλλους, οἱ ὁποῖοι σὲ πολλὲς περιπτώσεις δὲν ἔγιναν ἀποδεκτοί. Ὑπῆρχαν ἀρκετὲς περιπτώσεις, στὶς ὁποῖες οἱ ἐθνικιστὲς συνεργάστηκαν μὲ τὶς Ἀρχὲς Κατοχῆς ἐναντίον τῶν κομμουνιστῶν, γεγονὸς τὸ ὁποῖο τοὺς στιγμάτισε ἔναντι ἀκόμη καὶ τῶν οὐδέτερων Ἀλβανῶν. Μάλιστα, πολλὲς καταγγελίες μελῶν τοῦ «Ἐθνικοῦ Μετώπου» ὁδήγησαν στὴν ἄδικη σύλληψη Βορειοηπειρωτῶν.

Τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1943, ἡ Ἰταλία ἐξῆλθε τοῦ πολέμου. Τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ ὁπλισμοῦ τους στὴν Ἀλβανία περιῆλθε ὑπὸ τὸν ἔλεγχο τῶν κομμουνιστῶν. Ἡ ἐγκατάσταση τῶν Γερμανῶν στὴν περιοχὴ περιέπλεξε τὴν κατάσταση. Οἱ τελευταῖοι πρότειναν στοὺς ἐθνικιστὲς νὰ συνεργαστοῦν φανερὰ μαζί τους, ὅπερ καὶ ἐγένετο. Συνεκροτήθη μία κυβέρνηση συνεργασίας μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν πρόεδρο τοῦ «Ἐθνικοῦ Μετώπου» Μαχντὶ Φρασέρι, ὁ ὁποῖος διορίσθηκε καὶ ἐπικεφαλῆς τῆς τριμελοῦς Ἀντιβασιλείας. Αὐτὴ ἀπαρτιζόταν ἀπὸ ἄλλα δύο ἡγετικὰ στελέχη τῆς προαναφερθείσης ὀργανώσεως. Ἡ νέα κυβέρνηση πέτυχε τῆς ἀναγνώριση τῶν στρατιωτικῶν τμημάτων τοῦ «Ἐθνικοῦ Μετώπου» ὡς ἐπισήμου ἀλβανικοῦ στρατοῦ. Ἔκτοτε, ἄρχισε ἕνας διμέτωπος ἀγώνας τόσο ἐναντίον τῶν κομμουνιστῶν ὅσο καὶ κατὰ τῶν Ἑλλήνων Βορειοηπειρωτῶν ὑπὸ τὸ πρόσχημα ὅτι οἱ τελευταῖοι συνεργάζονταν μὲ τὴν Ἀριστερά.  Ἡ πραγματικὴ αἰτία ὅμως ἦταν τὸ ἐθνοτικὸ μίσος, καθὼς ἡ ἡγεσία τῶν Μπαλιστῶν ἀποτελεῖτο ἀπὸ φανατικοὺς μουσουλμάνους προερχόμενους ἀπὸ τὸν βορρᾶ τῆς Ἀλβανίας. Τὸ ἑπόμενο διάστημα, δεκάδες χωριὰ τῆς βόρ. Ἠπείρου ἐτέθησαν στὸ στόχαστρο τῶν ἐθνικιστῶν. Στὴν Κλεισούρα καὶ τὸ Λεσκοβίκι κατεστράφησαν μόνον οἰκίες ποὺ ἀνῆκαν σὲ Ἕλληνες, γεγονὸς ποὺ καταδεικνύει τὴν πραγματικὴ αἰτία τῆς πολιτικῆς τῆς ἀλβανικῆς κατοχικῆς κυβερνήσεως.

Ὁ Χρυσοχόου ἀνέφερε ὅτι οἱ τοπικοὶ ἡγήτορες τῶν Μπαλιστῶν κατηύθυναν τὴν δράση τῶν στρατιωτικῶν ἀποσπασμάτων. Μάλιστα, κατὰ τὴν πυρπόληση τῆς οἰκίας τοῦ Βορειοηπειρώτη δικηγόρου Χρ. Γιόσκα στὴν Κλεισούρα ὑπῆρχαν ὑδραντλίες τῆς τοπικῆς πυροσβεστικῆς ὑπηρεσίας προκειμένου νὰ προστατευθοῦν οἱ παρακείμενες οἰκίες τῶν Ἀλβανῶν! Τὸ φθινόπωρο τοῦ ἔτους ἐκείνου, ὁ διωγμὸς τοῦ βορειοηπειρωτικοῦ ἑλληνισμοῦ εἶχε προσλάβει μεγάλες διαστάσεις. Στὴν περιοχὴ τῆς Ἐρσέκας σημειώθηκαν ἀθρόες συλλήψεις καὶ δολοφονίες Ἑλλήνων κατοίκων. Μάλιστα, ὁ Χρυσοχόου ἀναφέρει ὅτι πολλοὶ Βορειοηπειρῶτες σκοτώθηκαν μπροστὰ στὸ ἱερὸ βῆμα μίας ἐκκλησίας ἐντός τῆς ὁποίας εἶχαν καταφύγει! Ἐπιπλέον, ἐκτεταμένες διώξεις ὑπέστησαν οἱ κάτοικοι τόσο τῆς πόλεως ὅσο καὶ τῆς ἐπαρχίας Κορυτσᾶς.

(συνεχίζεται)

(Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὴν γ΄ ἔκδοση τοῦ βιβλίου ὑπὸ τὸν τίτλο «Ὁ ἑλληνισμὸς τῆς βορείου Ἠπείρου μέσα ἀπὸ ἄγνωστα ντοκουμέντα» τῶν ἐκδόσεων Πελασγός)

ΛΕΖΑΝΤΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

Εἴκ. 1. Ὁ Ἀθανάσιος Χρυσοχόου.

Εἴκ. 2. Ὁ Ἰταλὸς Στρατηγὸς Giuseppe Castellano ὑπογράφει τὴν ἀνακωχὴ στὸ Cassibile. Ὁ Ἀμερικανὸς Στρατηγὸς Walter Bedell Smith (ὄρθιος δεξιὰ) καὶ ὁ ἀξιωματοῦχος τοῦ ἰταλικοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν Franco Montanari (ἀριστερά).