ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ TELLINI/ΚΕΡΚΥΡΑΣ (β΄ μέρος)

Στὶς 17:00 μ.μ. (τῆς 31ης Αὐγούστου 1923), ρίχθηκαν οἱ τρεῖς ἄσφαιροι κανονιοβολισμοὶ καὶ λίγο μετὰ τὰ ἰταλικὰ πλοῖα ἄρχισαν νὰ βάλουν κατὰ τοῦ Παλαιοῦ καὶ τοῦ Νέου Φρουρίου. Εἶναι ἀξιοσημείωτο ὅτι, σύμφωνα μὲ ὅλες τὶς ἐνδείξεις, οἱ Ἰταλοὶ πυροβολητὲς σημάδευαν τὶς ἐπάλξεις τοῦ Παλαιοῦ Φρουρίου, ἐπὶ τῶν ὁποίων ἐκινοῦντο γυναῖκες καὶ παιδιά. Ἡ ἀπόσταση μεταξὺ τῶν πλοίων καὶ τῆς ἀκτῆς δὲν ξεπερνοῦσε τὰ τριακόσια μέτρα καὶ εἶναι ἀδύνατον οὐδεὶς Ἰταλὸς νὰ μὴν διέκρινε τὰ γυναικόπαιδα. Ἐν τούτοις, ἀκόμα καὶ στὴν περίπτωση κατὰ τὴν ὁποία ἐπὶ 90 λεπτὰ ὅλοι οἱ, ἐπιβαίνοντες τῶν πλοίων, Ἰταλοὶ δὲν τὰ διέκριναν, εἶναι πρακτικῶς ἀδύνατον αὐτοὶ νὰ μὴν ἀντελήφθησαν τὰ περίπου διακόσια παιδιά, τὰ ὁποία κολυμποῦσαν κάτω ἀπὸ τὸ Παλαιὸ Φρούριο καὶ κινδύνευαν ἄμεσα μὲ τραυματισμό. Τὴν ἴδια ὥρα, τὸ ἐλαφρὺ καταδρομικὸ «Premuda» ἔβαλε κατὰ τοῦ Νέου Φρουρίου ἀπὸ ἀπόσταση περίπου πεντακοσίων μέτρων. Ἐκεῖ, ἔμεναν οἱ μαθητὲς τῆς Σχολῆς Χωροφυλακῆς, οἱ Βρεταννοὶ ἐκπαιδευτές τους, λίγοι στρατιῶτες τῆς φρουρᾶς τῆς νήσου καὶ ἑκατοντάδες πρόσφυγες.

Εἶναι δύσκολο νὰ περιγραφεῖ ὁ πανικός, ὁ ὁποῖος προκλήθηκε στὴν πόλη τῆς Κερκύρας. Ὅλοι ἔτρεχαν νὰ κρυφτοῦν στὶς ὑπόγειες στοὲς τῶν φρουρίων, στὰ σπίτια καὶ στοὺς ἱεροὺς ναούς, ἐνῶ κάποιοι ἄλλοι ἔπεφταν στὴ θάλασσα. Ὁ τρόμος ἐπετείνετο ἀπὸ τὸ θέαμα τῶν πρώτων νεκρῶν καὶ τῶν τραυματιῶν, τὶς οἰμωγὲς τῶν οἰκείων τους, τὶς φωνὲς τρόμου τῶν γυναικοπαίδων ἀλλὰ καὶ τὴν πτήση ὁρισμένων ἰταλικῶν ἀεροπλάνων σὲ πολὺ χαμηλὸ ὕψος πάνω ἀπὸ τὴν πόλη.

Πολλὲς ἀπὸ τὶς ὀβίδες ἔπεσαν στὸ ἑβραϊκὸ νεκροταφεῖο, ἐνῶ ἄλλες ἔπεσαν ἀκόμα καὶ στὸν κῆπο τῶν πρώην θερινῶν βασιλικῶν ἀνακτόρων, ποὺ βρίσκονται ἀρκετὰ χιλιόμετρα ἔξω ἀπὸ τὴν πόλη! Ὁ βομβαρδισμὸς διήρκεσε ἐπὶ 25 λεπτὰ καὶ εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα τὸν θάνατο 15 καὶ τὸν τραυματισμὸ τουλάχιστον 35 ἀτόμων. Ὁ Εὐριπαῖος ἀντελήφθη ὅτι δὲν θὰ ἐλάμβανε διαταγὲς ἀπὸ τὴν αἰφνιδιασμένη κυβέρνηση τῶν Ἀθηνῶν. Ἐξέδωσε, λοιπόν, μία σειρὰ διαταγῶν σὲ συνεργασία μὲ τὶς ἄλλες Ἀρχὲς τῆς νήσου, ἐνῶ συνέταξε καὶ μία ἐπίσημη διαμαρτυρία πρὸς τὸν Ἰταλὸ Ναύαρχο Solari. Κατόπιν, ἀπεφάσισε νὰ ἐπωμισθεῖ τὸ βάρος τῆς μεγάλης ἀποφάσεως. Ἔδωσε διαταγὴ στὸν σηματογράφο τοῦ Παλαιοῦ Φρουρίου νὰ ὑψώσει λευκὴ σημαία. Ἐπειδὴ δέ, λευκὴ σημαία δὲν ἀνευρίσκετο στὸ φρούριο καὶ ὁ χρόνος περνοῦσε, τὰ τέκνα τοῦ Εὐριπαίου ἔβγαλαν ἕνα τεράστιο, ἄσπρο σεντόνι στὸ μπαλκόνι τοῦ κτιρίου τῆς νομαρχίας.

Ἀμέσως μετά, ἄρχισε ἡ ἀπόβαση τῶν ἰταλικῶν στρατευμάτων στὸ λιμάνι. Μόλις οἱ ἀνιχνευτὲς ἀνήγγειλαν ὅτι δὲν ὑπῆρχε οὔτε ἴχνος Ἕλληνα στρατιώτη στὰ φρούρια, οἱ σάλπιγγες ἔδωσαν τὴ διαταγὴ τῆς ἐπιθέσεως. Ἀμέσως, οἱ Ἰταλοὶ ὁπλίτες ἔχασαν κάθε στρατιωτικὴ πειθαρχεῖα καὶ ἄρχισαν νὰ τρέχουν, συναγωνιζόμενοι ὁ ἕνας τὸν ἄλλον καὶ πατώντας κυριολεκτικῶς ἐπὶ πτωμάτων. Τὸ μένος τους ξέσπασε στὸ οἴκημα τοῦ VII Στρατολογικοῦ Γραφείου, τὴν πόρτα τοῦ ὁποίου γάζωσαν μὲ σφαῖρες. Στὴ συνέχεια, τὸ κατέστρεψαν ὁλοσχερῶς, σπάζοντας τὰ ἔπιπλα, σχίζοντας τὰ ἀρχεῖα, καίγοντας τὰ μητρώα καὶ κλέβοντας διάφορα κιβώτια καὶ μία κλίνη ἐκστρατείας! Τὴν ἴδια ἀπρεπῆ συμπεριφορὰ ἐπέδειξαν καὶ στὸ Φρουραρχεῖο, ἐνῶ στὸ Στρατιωτικὸ Νοσοκομεῖο διέταξαν τὴν ἀπομάκρυνση ὅλων ἀνεξαιρέτως τῶν ἀσθενῶν καὶ συνέλαβαν τὸ προσωπικό.

Ἐκτεταμένες ζημιὲς προεκλήθησαν καὶ στὸ Νέο Φρούριο. Ἐκεῖ, οἱ Ἰταλοὶ στρατιῶτες ἔσπασαν τὴν πόρτα τῆς ἐκκλησίας, λεηλάτησαν τὶς ἀποθῆκες ἱματισμοῦ τῆς Σχολῆς Ἀστυνομίας καὶ ἐπέδραμαν στὴν κατοικία τοῦ Διευθυντῆ τῆς Σχολῆς, ἀπ’ ὅπου ἐκπαραθύρωσαν τὰ ἔπιπλα! Τὸ χειρότερο ὅλων, ὅμως, συμβὰν ἔλαβε χώρα στὸ Παλαιὸ Φρούριο. Ἐκεῖ, ἕνας λόχος Ἰταλῶν στρατιωτῶν βρῆκε μία ἑλληνικὴ σημαία, τὴν κρέμασε σὰν κουρέλι πάνω σὲ μία ξιφολόγχη καὶ τὴν περιέφερε χλευαστικῶς στὴν πόλη. Ἡ θλιβερὴ αὐτὴ πομπὴ κατέληξε πάνω στὴν ἰταλικὴ ναυαρχίδα, ὅπου οἱ Ἰταλοὶ ζητωκραύγασαν ὑπὲρ τῆς χώρας τους καί τοῦ… ἐνδόξου στρατοῦ της.

Μετὰ τὴν ὁλοκλήρωση τῆς στρατιωτικῆς καταλήψεως, ἀνήρτησαν σὲ ὅλα τὰ δημόσια κτίρια φρεσκοβαμμένες ἐπιγραφὲς στὰ ἰταλικά, ἀδιαφορώντας γιὰ τὸ γεγονὸς ὅτι λίγοι Κερκυραῖοι ἦταν γνῶστες τῆς γλώσσας αὐτῆς. Λίγες ἡμέρες μετά, ἔφθασαν στὴν νῆσο ὁ Ἰταλὸς ὑφυπουργὸς Ἐμπορικῆς Ναυτιλίας καὶ ἕνας γενικὸς ἐπιθεωρητὴς τῆς διοικήσεως. Σκοπὸς τῆς μετάβασής τους στὴν Κέρκυρα ἦταν ἡ ὀργάνωση τῶν τοπικῶν ὑπηρεσιῶν κατὰ τὸ ἰταλικὸ σύστημα. Ὑπῆρξαν καὶ ἄλλες ἐνδείξεις τῶν προθέσεών τους περὶ μακροχρονίου ἐγκαταστάσεώς τους στὴν νῆσο.

Ὅλα αὐτὰ ἐπέτειναν τὴν καχυποψία τῶν Κερκυραίων ὡς πρὸς τὶς πραγματικὲς προθέσεις τῶν Ἰταλῶν καὶ συνέτειναν στὴ διατήρηση τοῦ κακοῦ κλίματος μεταξὺ τῶν δύο ἐθνοτήτων. Ἡ ἰταλικὴ διοίκηση ἐπεχείρησε νὰ ἐκμεταλλευθεῖ τὸ ἔντονο θρησκευτικὸ συναίσθημα τῶν Κερκυραίων καὶ νὰ προσεγγίσει τὸν Μητροπολίτη Ἀθηναγόρα, τὸν μετέπειτα Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη. Σύντομα, ὁ Ἰταλὸς πρόξενος μετεβίβασε τὴν πρόσκληση τοῦ νέου διοικητοῦ τῆς νήσου Ἀντιναυάρχου Belleni στὸν Ἀθηναγόρα, ὁ ὁποῖος μετέβη στὴν νομαρχία. Ἐκεῖ, ὁ Belleni τὸν ὑπεδέχθη μέ, ἀσυνήθιστη γιὰ τὸν ἴδιο, ἀβρότητα. Ὁ Ἀθηναγόρας, ὅμως, δὲν ἐπρόκειτο νὰ πέσει στὴν παγίδα. Ἀνταπέδωσε τὸν χαιρετισμὸ μὲ παγερὴ ψυχρότητα καὶ ἀμέσως μετὰ καθήλωσε τὸν συνομιλητή του, διαμαρτυρόμενος γιὰ τὸν βομβαρδισμό. Ἐπηκολούθησε ἕνας ἔντονος διάλογος μεταξὺ τῶν δύο ἀνδρῶν καὶ ὁ Ἀθηναγόρας ἀπεχώρησε.

Τελικῶς, τὰ σοβαρὰ διπλωματικὰ σφάλματα τῆς ἑλληνικῆς πλευρᾶς καὶ ἡ θερμὴ ὑποστήριξη τῶν Γάλλων στοὺς Ἰταλοὺς ὑπεχρέωσαν τὴν Ἀθήνα ὅπως καταβάλει στὴν Ρώμη ἀποζημίωση καὶ διοργανώσει μία ἐξευτελιστικὴ τελετὴ συγγνώμης στὸ Ζάππειο, κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ὁποίας ἡ ἑλληνικὴ σημαία χαμήλωσε πρὸ αὐτῶν τῶν κρατῶν τῆς Συνεννοήσεως. Μάλιστα, ἡ Ἑλλάδα συνῆψε δάνειο γιὰ νὰ πληρώσει τὴν ἀποζημίωση, ἐνῶ δὲν ἔλαβε δεκάρα γιὰ τὰ πολλαπλάσια θύματα τοῦ ἰταλικοῦ βομβαρδισμοῦ στὴν Κέρκυρα. Ἡ μαρτυρικὴ νῆσος ἀπελευθερώθηκε τὴν 27η Σεπτεμβρίου 1923. (συνεχίζεται)

 (Σύνοψη τοῦ βραβευμένου ἀπὸ τὴν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν βιβλίου ὑπὸ τὸν τίτλο «Η ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1923 - ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ TELLINI / KEΡΚΥΡΑΣ, ἡ διαχάραξη τῶν ἑλληνοαλβανικῶν συνόρων καὶ ὁ βομβαρδισμὸς τῆς Κερκύρας», Ἀθήνα: ἐκδόσεις Πελασγός, 2018)

ΛΕΖΑΝΤΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

Εἴκ. 1. Ὁ βομβαρδισμὸς τῆς Κερκύρας, ὅπως ἀποδίδεται σὲ λαϊκὴ λιθογραφία.

Εἴκ. 2. Ὁ νομάρχης Κερκύρας Πέτρος Εὐριπαῖος.