ΤΑ ΤΕΚΤΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ & ΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ (1914-1915)

Τό θέρος τοῦ 1914, ξέσπασε ὁ Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ἡ Ἰταλία ἀπέφυγε νά τηρήσει τίς συμβατικές της ὑποχρεώσεις καί δέν συμπαρατάχθηκε μέ τούς ἕως τότε συμμάχους της Αὐστριακούς καί Γερμανούς. Οἱ ἰθύνοντες κύκλοι στήν Ρώμη ἀπεφάσισαν νά ἐκμεταλλευτοῦν τίς περιστάσεις γιά νά ἀποκομίσουν ὀφέλη στήν Ἐγγύς Ἀνατολή. Ξεκίνησαν, λοιπόν, παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις καί μέ τούς δύο συνασπισμούς. Τελικῶς, «πλειοδότησαν» οἱ δυνάμεις τῆς «Triple Entente», οἱ ὁποῖες προσέφεραν τό νότιο Τυρόλο – Τρεντίνο, τήν Τεργέστη (ἐδάφη τά ὁποῖα ἔδινε στήν Ἰταλία καί ἡ Γερμανία, δίχως νά ρωτήσει τήν ἄμεσα ἐνδιαφερομένη Αὐστρία) καί ἐπιπλέον τήν χερσόνησο τῆς Ἴστρια μέ τά γειτονικά νησιά, τήν Δαλματία, τό σύνολο τῶν λιμένων τῆς Ἀδριατικῆς, τόν ἔλεγχο ἐπί τῶν ἀλβανικῶν ὑποθέσεων, τήν ὁριστική κυριαρχία ἐπί τῶν ἤδη καταληφθεισῶν ἀπό τό 1912 Δωδεκανήσων, τήν ἐπαρχία τῆς Ἀττάλειας στήν Μ. Ἀσία, ἕνα τμῆμα τῶν γερμανικῶν ἀποικιῶν στήν Ἀφρική καί μερίδιο ἀπό τίς πολεμικές ἀποζημιώσεις. Τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1915, ὑπεγράφη ἡ Συνθήκη τοῦ Λονδίνου, μέ τήν ὁποία ἡ Ἰταλία κατοχύρωσε τά ἀνωτέρω καί ἐγγράφως. Ἀξιοσημείωτο, πάντως, εἶναι τό γεγονός τῆς συνέχισης τῶν διαπραγματεύσεων ἀπό ἰταλικῆς πλευρᾶς μέ τούς Αὐστριακούς ἕως καί μία ἑβδομάδα πρό τῆς ὑπογραφῆς τῆς Συνθήκης τοῦ Λονδίνου. Μόλις ἡ Βιέννη ὑποχωροῦσε, δεχόμενη ἕνα ἰταλικό αἴτημα, ἡ Ρώμη «ἀνέβαζε τήν τιμή της» ἐπιζητώντας μεγαλύτερα ἀνταλλάγματα. Ταυτοχρόνως, οἱ Ἰταλοί πολιτικοί καθησύχαζαν τό Βερολίνο, παρέχοντας συνεχεῖς διαβεβαιώσεις ὅτι ποτέ δέν θά τάσσονταν στό πλευρό τῶν ἐχθρῶν της Γερμανίας! 

Τελικῶς, τήν 3η Μαΐου 1915, ὁ Salandra κατήγγειλε τήν Συνθήκη τῆς Τριπλῆς Συμμαχίας καί εἴκοσι (20) ἡμέρες μετά κήρυξε τόν πόλεμο στήν Αὐστρία. Ἡ ὅλη ἰταλική στάση τήν περίοδο ἐκείνη χαρακτηρίσθηκε εἴτε ὡς «προδοσία, οἴαν ἡ ἱστορία δέν γιγνώσκει» (διάγγελμα τοῦ Αὐτοκράτορα τῆς Αὐστρίας Φραγκίσκου - Ἰωσήφ Β΄), εἴτε ὡς μεταβάλλουσα τήν Ἰταλία στήν «πόρνη τῆς Εὐρώπης», μία χώρα πού ἀρνεῖται νά τιμήσει τίς ὑποχρεώσεις της. Ο Salandra ἐπικαλέσθηκε τόν ἱερό ἐγωισμό (sacro egoismo) τῶν Ἰταλῶν, καλώντας τους νά συμμετάσχουν σέ ἕναν πόλεμο σχετικῶς σύντομο, στόν ὁποῖο ἡ ἰταλική παρέμβαση θά ἔγερνε τήν ζυγαριά ὑπέρ τῆς Entente. Πρίν ἀκόμη εἰσέλθει ἐπισήμως τοῦ πολέμου, ἡ Ρώμη ἐπεδίωξε νά ἐκμεταλλευθεῖ τίς περιστάσεις καί νά ἀποκτήσει ἕνα προβάδισμα γιά τίς μελλοντικές ἐξελίξεις στήν Ἀλβανία.

Ἀπό τόν Δεκέμβριο τοῦ 1913, ἡ μικρή βαλκανική «χώρα» εὐρίσκετο σέ κατάσταση ἀναταραχῆς, καθώς εἶχε ξεσπάσει τό κίνημα τοῦ ἰταλόφιλου Essad Pascha, ὁ ὁποῖος σχημάτισε δεύτερη κυβέρνηση στό Δυρράχιο. Αὐτός ἠγεῖτο τῶν φανατικῶν μουσουλμάνων, οἱ ὁποῖοι διαβιοῦσαν στίς κεντρικές περιοχές τῆς Ἀλβανίας καί ἐστράφη κατά τοῦ νέου ἡγεμόνα τῆς Ἀλβανίας. Ἡ Ρώμη θεωροῦσε τόν Γουλιέλμο ὄργανο τῆς Βιέννης καί ἐπιθυμοῦσε τήν ἀνατροπή του. Ἡ ἰταλική πολιτική εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα τήν ὀξύτατη ἀντίδραση τῶν Αὐστριακῶν καί προκάλεσε πρωτοφανῆ ἔνταση στίς διμερεῖς σχέσεις. Ὁ ἡγέτης τῶν ἐξεγερμένων Essad συνελήφθη καί ἀπελάθηκε στήν Ἰταλία. Οἱ ὀπαδοί του, ὅμως, δέν πτοήθηκαν καί ἐπέκτειναν τίς δραστηριότητές τους πρός νότον (κατευθυνόμενοι πρός τήν Κορυτσά). Ἐκεῖ, εἶχε παγιωθεῖ ἕνα ἄλλο status μετά τήν ἐξέγερση τῶν Βορειοηπειρωτῶν καί τήν ὑπογραφή τοῦ Πρωτοκόλλου τῆς Κερκύρας (ὅπως ἔχει προαναφερθεῖ). Οἱ κινήσεις τῶν ἐξεγερμένων προκάλεσαν τήν ἀντίδραση τῶν Βορειοηπειρωτῶν, οἱ ὁποῖοι ζήτησαν τήν ἄδεια τοῦ Βενιζέλου ὅπως καταλάβουν τήν Κορυτσά. Ὁ πρωθυπουργός τῆς Ἑλλάδος τούς τό ἀπηγόρευσε, μή ἐπιθυμώντας νά ὀξύνει περαιτέρω τίς διμερεῖς ἑλληνοϊταλικές σχέσεις. Οἱ Βορειοηπειρῶτες τόν ἀψήφησαν καί ἀπελευθέρωσαν τήν Κορυτσά μέ τίς δικές τους δυνάμεις. Ἐπίσης, ἄλλα ἔνοπλα τμήματα Βορειοηπειρωτῶν ἀπελευθέρωσαν ἐκ νέου πολλά χωριά γύρω ἀπό τόν Αὐλώνα. Τέλος, κατελήφθη προσωρινῶς καί τό Βεράτι, τήν 14η Σεπτεμβρίου.

Λίγο μετά τήν ἔναρξη τοῦ πολέμου, ὁ Βασιλεύς Γουλιέλμος ἀναγκάστηκε νά ἐγκαταλείψει τήν χώρα. Ἡ ἑλληνική κυβέρνηση, φοβούμενη γιά τήν τύχη τῶν ὁμογενῶν Ὀρθοδόξων, ἀνακατέλαβε τήν βόρεια Ἤπειρο, ἀφοῦ εἶχε ἐξασφαλίσει τήν ὑποστήριξη τοῦ Λονδίνου. Ἡ Ρώμη δυσφόρησε ἀλλά ἔδωσε τήν συγκατάθεσή της ὑπό τόν ὄρο νά καταλάβουν ἰταλικά στρατεύματα τόν λιμένα τοῦ Αὐλώνα. Οἱ κυβερνήσεις τῶν κρατῶν τῆς Συνεννοήσεως τῆς ἔδωσαν τήν ἄδεια, θέλοντας νά δημιουργήσουν ἕνα θετικό κλίμα προκειμένου νά τήν προσεταιριστοῦν στόν συνασπισμό τους. Σημειωτέον ὅτι τό Λονδίνο καί ἡ Ἁγία Πετρούπολη εἶχαν ἀντιδράσει σέ παρόμοιες ἰταλικές προτάσεις, οἱ ὁποῖες εἶχαν ὑποβληθεῖ ὑπό διάφορα προσχήματα, κατά τό παρελθόν. Τά ἰταλικά στρατεύματα δέν περιορίστηκαν, ὅμως, ἐκεῖ ἀλλά προχώρησαν καί στήν κατάληψη τῆς νήσου Σάσσων, καθώς καί τμήματος τῆς ἀλβανικῆς ἐνδοχώρας. Τόν Ὀκτώβριο, ὁ Essad Pascha (ὁ ὁποῖος εἶχε ἐξασφαλίσει τήν ὑποστήριξη καί τῶν Σέρβων) πέτυχε τήν ἀποστολή ἑνός πλοίου μέ ἐφόδια ἀπό τόν Βενιζέλο. Ἡ Ρώμη ἀντέδρασε, θεωρώντας ὅτι αὐτά θά ἐνίσχυαν τό κύρος τῆς Ἑλλάδος στήν περιοχή καί θά σηματοδοτοῦσαν μία πιθανή ἀποστασιοποίηση τῶν Ἀλβανῶν ἐθνικιστῶν ἀπό τήν πολιτική τῆς Ἰταλίας, μέ ἀποτέλεσμα ὁ πρωθυπουργός τῆς Ἑλλάδος νά διατάξει τήν ἀνάκληση τοῦ σκάφους.

Τήν ἄνοιξη τοῦ 1915, οἱ Ἰταλοί εἰσῆλθαν στόν πόλεμο. Μία ἡμέρα νωρίτερα, τό Βερολίνο πρότεινε στόν νέο Ἕλληνα Πρωθυπουργό Δημ. Γούναρη νά ἐπεκτείνει τήν ζώνη κατοχῆς τῶν ἑλληνικῶν στρατευμάτων μέχρι τό Δυρράχιο. Ἡ πρόταση αὐτή ἔγινε μέ τήν σύμφωνη γνώμη τῆς Βιέννης προκειμένου νά συνεχίσει ἡ Ἑλλάδα νά παραμένει οὐδέτερη. Ἡ ἑλληνική κυβέρνηση στάθμισε μέ προσοχή τίς διεθνεῖς ἰσορροπίες καί ἀπεφάσισε νά μήν προχωρήσει σέ μία τέτοια ριζοσπαστική κίνηση. Ἔλαβε, ὅμως, ἕνα ἄλλο μέτρο ἐξ ἴσου ρηξικέλευθο, ἀποφασίζοντας τήν διεξαγωγή ἐκλογῶν καί στήν βόρεια Ἤπειρο, ταυτόχρονα μέ τήν ὑπόλοιπη χώρα, τήν 31η Μαΐου 1915. Ἐξελέγησαν ἐννέα (9) βουλευτές, γεγονός τό ὁποῖο προκάλεσε τήν θυελλώδη ἀντίδραση τῶν Ἰταλῶν, ἡ ὁποία ἀνεπτύχθη σέ πολλά ἐπίπεδα. Τό βασικό ἐπιχείρημα τῆς Ρώμης ἦταν ὁ προσωρινός χαρακτήρας τῆς ἑλληνικῆς κατοχῆς τῆς περιοχῆς. Οἱ ἀντιδράσεις τῶν Ἰταλῶν ἔφεραν ἀποτέλεσμα, καθώς ὁ Βενιζέλος (ὁ ὁποῖος εἶχε ἀναλάβει ἐκ νέου καθήκοντα πρωθυπουργοῦ) ἀπεφάσισε νά ἀποπέμψει τούς Βορειοηπειρῶτες βουλευτές ἀπό τό ἑλληνικό Κοινοβούλιο. Τό γεγονός αὐτό προκάλεσε ἀλγεινή ἐντύπωση σέ ὁλόκληρο τόν βορειοηπειρωτικό ἑλληνισμό. (συνεχίζεται)

(Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο ὑπό τόν τίτλο «Ἡ ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ, 1833 – 1949», Θεσσαλονίκη : ἐκδόσεις Σάκκουλα, 2014)

Φώτο: Πάνω: O Antonio Salandra (1853-1931). Κάτω: Μία σπάνια φωτογραφία τοῦ Γουλιέλμου, πρίγκιπα τοῦ Wied, ὁ ὁποῖος βασίλεψε στήν Ἀλβανία ἀπό τόν Φεβρουάριο ἕως τόν Σεπτέμβριο τοῦ 1914.