Πρὶν 100 χρόνια –Αὔγουστος καὶ Σεπτέμβριος 1921 Ὁ ξεσηκωμὸς τῆς Ν. Ἠπείρου σὲ Γιάννενα καὶ Κόνιτσα γιὰ τὴν δικαίωση τοῦ Βορειοηπειρωτικοῦ

Πρὶν 100 χρόνια, τὸ 1921, ὅλοι γνωρίζουμε ὅτι ἡ Ἑλλὰς εἶχε ἐμπλακεῖ στὴν Μικρασιατικὴ ἐκστρατεία. Ἦταν μία δραματικὴ περιπέτεια, ποὺ τελικὰ ὁδήγησε στὴν καταστροφὴ καὶ τὴν προσφυγιὰ τὴν ἑπόμενη χρονιά. Ὡστόσο, λίγοι θυμοῦνται ὅτι ἡ συνθήκη τῶν Σεβρῶν, μὲ τὴν ὁποία περιῆλθαν ὑπὸ Ἑλληνικὴ Διοίκηση ἡ περιοχὴ τῆς Σμύρνης καὶ ὑπὸ ἑλληνικὴ κυριότητα ἡ Αν. Θράκη, ἡ Ἴμβρος καὶ ἡ Τένεδος, εἶχε καὶ πρόβλεψη γιὰ τὴν Βόρειο Ἤπειρο. Κάτι ποὺ ὅμως λόγω τῶν ραγδαίων διπλωματικῶν ἐξελίξεων (τῆς ἀλλαγῆς τῆς στάσεως πολλῶν ἕως τότε Συμμάχων μας καὶ τῆς σταθερῆς θέσεως ὑπὲρ τῆς Ἀλβανίας μερικῶν ἀπὸ αὐτοὺς) δὲν ὑλοποιήθηκε ποτέ, δυστυχῶς.

Τὸ θέρος τοῦ 1921 οἱ ἀνησυχίες τῶν Ἑλλήνων τῆς ἐλεύθερης Ἑλλάδος καὶ τῆς Βορείου Ἠπείρου αὐξήθηκαν. Ἔβλεπαν ὅτι ἡ Ἑλλάς, βραχυκυκλωμένη στὴν Μικρὰ Ἀσία, μὲ τοὺς Δυτικοὺς νὰ ἀρχίζουν νὰ βλέπουν θετικὰ τὸν Κεμάλ, δὲν μποροῦσε χωρὶς διεθνῆ κάλυψη νὰ ἐνσωματώσει τὴν Βόρειο Ἤπειρο. Αὐτὸ διεφάνη καὶ στὶς κινητοποιήσεις μὲ τὴν μορφὴ Συλλαλητηρίων ποὺ ἔλαβαν χώρα Αὔγουστο καὶ Σεπτέμβριο τοῦ 1921 σὲ Ἰωάννινα καὶ Κόνιτσα.

Ὑπὲρ τῆς Ἑλληνικότητος τῆς Β. Ἠπείρου

Ἀξίζει ἂν δοῦμε τὸ πνεῦμα καὶ τὴν θέληση τῶν Ἑλλήνων τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, μέσα ἀπὸ τὰ Ψηφίσματα ποὺ ἐξέδωσαν. Ψήφισμα ἐξέδωσαν στὶς 27 Αὐγούστου στὰ Ἰωάννινα «Λαὸς πόλεως Ἰωαννίνων καὶ περιχώρων μετὰ τῶν παρεπιδημούντων καὶ προσφύγων Βορειοηπειρωτῶν».

Καὶ ἀπευθυνόμενο καὶ στὴν Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση καὶ στὶς Μεγάλες Δυνάμεις τὸ Ψήφισμα συνέχιζε: «Τὸ πάνδημον συλλαλητήριον ἐν τὴ Πλατεία Κωνσταντίνου τοῦ Ἐλευθερωτοῦ καὶ ἔχον ὑπ’ ὄψιν τὴν ἑλληνικότητα τῆς Βορείου Ἠπείρου ὡς καὶ τὴν ἀκραιφνῆ ἑλληνικὴν συνείδησιν τοῦ λαοῦ αὐτῆς, τὸν ἀνώτερον ἑλληνικὸν πολιτισμὸν τῆς χώρας ταύτης ἀπέναντι ἀπολιτίστου ἀλβανικοῦ λαοῦ, ἀρχεγόνου πολιτικῆς καταστάσεως καὶ τὸν καθαρῶς τουρκικὸν χαρακτήρα τῆς ἀλβανικῆς κυβερνήσεως….».

Κινητοποίηση καὶ τῶν ἐπαρχιῶν Πωγωνιανῆς καὶ Κονίτσης

Λίγες ἡμέρες μετὰ θὰ γίνει ἀνάλογο συλλαλητήριο στὴν Κόνιτσα. Κι ἐκεῖ ἐκφράσηκαν οἱ ἴδιες ἀνησυχίες. Παραθέτουμε τὸ Ψήφιμσμα, ποὺ ἀπεστάλη στὴν Γενικὴ Διοίκηση Ἠπείρου στὰ Ἰωάννινα.

Πρὸς

Γεν. Διοίκησιν Ἠπείρου

Ἰωάννινα

Ἐκ Δελβινακίου ἀριθ. 87 τῆ 21/9, ὥρα 18:00

Φέροντες εἰς γνῶσιν ὑμῶν τὸ ἐπιδοθὲν ἡμιν σήμερον ὑπὸ τῶν ενταῦθα διαμενόντων καὶ παρεπιδημούντων Βορειοηπειρωτῶν ψήφισμα παρακαλοῦμεν, ὅπως κατ' ἀπαίτησιν των διαβιβασθῆ ἁρμοδίως.

Ὑποδιοικητὴς (καὶ α.α.) Κολοβός.

Ψήφισμα τοῦ ἐν Κονίτση καὶ ὁλοκλήρω τῆ ἐπαρχία αὐτῆς. Διαμένοντες καὶ παρεπιδημοῦντες Βορειοηπειρῶται ἐπὶ τῆ ἀλγεινῆ πληροφορία τῆς σκέψεως τῶν Μεγάλων Δυνάμεων, ὅπως ἀναιρέσωσι προτέρας ἀποφάσεις περὶ παραχωρήσεως τῆς πολυπαθοῦς ἡμῶν πατρίδος Β. Ἠπείρου εἰς τὴν μητέρα Ἑλλάδα, συνελθόντες εἰς δημοσίαν συνέλευσιν, ψηφίζομεν: διαμαρτυρόμεθα μὲ τὴν πλέον ἰσχυράν καὶ ἐνδόμυχον φωνὴν  μας ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων καὶ ἀποκηρύττομεν τὴν σχεδιαζομένην πράξιν εἰς τοὺς πεπολιτισμένους λαοὺς Ευρώπης καὶ Ἀμερικῆς, οὖσαν ἀπαισίως πρωτοφανὴς καὶ ἰδίαν μόνο διὰ τοὺς μὴ σεβομένους προγενεστέρας ἐπισήμους καὶ ὁριστικᾶς ἀποφάσεις. Ἰκετεύομεν τὴν ἑλληνικὴν κυβέρνησιν ἐν ὀνόματι τῶν δακρύων καὶ τῶν στεναγμῶν τῶν ὑποδούλων γονέων, τέκνων καὶ συγγενῶν μας, ἴνα ἄνευ περαιτέρω ἀναβολῆς διατάξη τὴν ἀνακατάληψιν τῆς ἰδιαιτέρας ἡμῶν πατρίδος, ἐφόσον τὸ τοιοῦτον δικαίωμα της ἀνεγνωρίσθη, πεποιθότες ὅτι σύμπας ο πεπολιτισμένος κόσμος θὰ ἐπιδοκιμάση μίαν τοιαύτην τόσω δικαίαν πράξιν καὶ θὰ τὴν ἐπικροτήσει. Διακηρύττομεν ἐντόνως καὶ κατηγορηματικῶς ὅτι οὐδεμίαν ἄλλην λύσιν ἐναντίον πρὸς τὴν ἐθνικήν μας συνείδησιν θέλομεν ἀποδεχθῆ ἀλλ’ ὅτι καὶ πάλιν θὰ ὑψώσωμεν τὴν σημαίαν τῆς αὐτονομίας μας καὶ διὰ παντὸς τὸ ζήτημα τῆς ἐθνικῆς μας ἀποκαταστάσεως ἀνατίθεται εἰς τὴν ἐπὶ τούτω ἐπιτροπήν, ἀποτελούμενην ἐκ τῶν Γ. Κήτα, Ἰω. Θάνου, Δ. Ζαφειρίδου, Γ. Κουκέση καὶ Β. Κωνσταντινίδου, ὅπως ἐπιδώση τὸ παρὸν ψήφισμα εἰς τὴν ἐνταῦθα ὑποδιοίκησιν παρακαλουμένην, Ἴνα διαβιβάσει ἀντιγράφον τοῦ παρόντος εἰς τὴν σεβαστὴν ἑλληνικὴν κυβέρνησιν, εἰς τὴν Κοινωνίαν τῶν Ἐθνῶν, πρωθυπουργοὺς Ἀγγλίας, Γαλλίας, Ἰταλίας, Ἰαπωνίας, πρόεδρον τῆς Ἀμερικῆς καὶ εἰς τὴν ἐν Ἀθήναις συνελθοῦσα συνέλευσιν τῶν Βορειοηπειρωτῶν.

Εν Κονίτση, 8 Σεπτεμβρίου 1921.

Οι συνελθόντες Ἰω. Θάνος, Γ. Κήτας, Γ. Κουκέσης, Δ. Ζαφειρίδης, Β. Κωνσταντινίδης, Ε. Εὐαγγελιδης, Β. Νάτσης, Ν. Κωνσταντινίδης, Μ. Ράγγος, Δ. Εὐαγγέλου, Ν. Νάτσης, Α. Παναγιωτίδης, Θ. Γιόντσος, Φ. Μπίλης, Δ. Μπίλης, Κ. Μπίλης, Γ. Νάτσης, Ἰω. Στεφανίδης, Β. Στυλιάρας, Π. Νούλης, Α. Κρυστάλης, Α. Τοσούλας, Π. Στεφανίδης, Σ. Νάκας, Αθ.  Παναγιωτίδης, Νικ. Κρυστάλης, Δ. Στεφάνου, Σ. Φιλίππου, Α. Φαρμάκης, X. Νικολάου, Α. Παπάς, Ιω. Ἀναστασίου.

Γεώργιος Διον.  Κουρκούτας

Φιλόλογος- Συγγραφέας