Αποχαιρετισμός στον Σωκράτη Μήλο, σε έναν από τους αγνότερους μάρτυρες της Βορείου Ηπείρου

Ένας ξεχωριστός άνθρωπος, αξιαγάπητος συναγωνιστής και φίλος ο Σωκράτης Μήλος στις 22 Ιουλίου 2022 άρχισε το ταξίδι για την ουράνια βασιλεία. Γεννήθηκε το 1955 και μεγάλωσε στη Δερβιτσιάνη της Βορείου Ηπείρου, σε αγαθή οικογένεια.  Γαλουχήθηκε με τα Ελληνικά Ιδεώδη. Ορφάνεψε στα εννιά του χρόνια και ήταν ο τρίτος από τα πέντε παιδιά του Κώστα και της Κούλας. Στις 15 Απριλίου 1974, στο άνθος της ηλικίας και των ωραίων ονείρων για το μέλλον του, τον αρπάξαν τα όργανα της αλβανικής ασφάλειας και μετά από απάνθρωπα πολύμηνα αμολόγητα βασανιστήρια, μαζί με άλλους δύο συναγωνιστές, τον καταδίκασαν ως Έλληνα με εγκλεισμό στα ψυχιατρεία – τρελοκομεία της Αλβανίας του Ενβέρ Χότζια. Υπέφερε πολλά στα ψυχιατρεία εξοντώσεως του αλβανικού σοσιαλιστικού παραδείσου^. δεν λύγισε και ο «τρελός» ούτε στιγμή δεν αρνήθηκε την ελληνική του καταγωγή.

Αγαπητέ φίλε Σωκράτη, αν μπορούσες ν` ανοίξεις τα μάτια, θα πλημύριζε η ψυχή σου από ευτυχία, γιατί θα δεις γύρω σου τα αγαπημένα σου πρόσωπα που σε ξεπροβοδίζουνε στην τελευταία σου κατοικία. Όχι στην Αλβανία, στα χώματα εκείνα που βασανίστηκες και προδόθηκες, αλλά εδώ στην αγαπημένη σου Μάνα Ελλάδα. Είναι δίπλα σου δακρυσμένοι και με πολύ πόνο, αλλά με το κεφάλι ψηλά τα αδέρφια σου Βαγγέλης, Νικόλας, Κωνσταντίνα, τα ανίψια σου…

Αλλά είναι και κάποιοι άλλοι, έστω και από μακριά στέκονται δίπλα σου και έχουν μεγάλη θλίψη στην καρδιά τους.

Θυμάμαι Κάτη (έτσι σε φωνάζαμε)  την συνάντηση μας, όταν σε πήραμε από το ψυχιατρείο της Αυλώνας το 1993. Πετούσες, έλαμπαν από δάκρυα χαράς τα πονεμένα σου μάτια. Μου είπες τότε: «Α τώρα Κώτσα (Έτσι με φώναζαν στο χωριό) ας πεθάνω οπότε θέλει ο θεός, θα πεθάνω χαρούμενος. Θα πεθάνω στην Ελλάδα…».

Σωκράτη, σήμερα μου έγραψε ο αδερφός σου Νίκος: «Ο αδελφός μας και παιδικός σας φίλος Σωκράτης σήμερα (22/7/2022)  στις 12 έφυγε για τον κόσμο των αγγέλων…..!   Η εξόδιος ακολουθία έγινε στη Λειβαδιά όπου έμενε τα τελευταία 10 χρόνια….Σε αυτό το Ίδρυμα είχε την τέλεια μεταχείριση και αυτός και εμείς αισθανόμασταν ήσυχοι….Πάντα με το φαρδύ χαμόγελο του μας περίμενε και έχει βελτιωθεί πολύ η ψυχική του κατάσταση…! Και σας ευχαριστώ για την πρωτοβουλία που μας βοήθησες όταν τον φέραμε στην Ελλάδα……..».

Μια μαρτυρία του συγχωριανού μου Γ. Κ. (είχε το παρατσούκλι Ζέκιο), ο οποίος στη δεκαετία του 1970 ήταν στο ίδιο ψυχιατρείο με τον εχθρό του λαού Σωκράτη Μήλο.

Ολίγο καιρό μετά την αποφυλάκισή μου από το Σπατς (Νοέμβριος 1982), μου είπε:

«Κώτσα εγώ πέρασα καλά, με προστάτευε ο Κάτης (Σωκράτης).

Έβαζε όλους τους άλλους Αλβανούς που ήμασταν στην ίδια πτέρυγα στη σειρά όρθιους και τους φώναζε να μην κουνιόνται και μετά τους έβαζε να παρελάσουν. Τους έλεγε ότι περιμένουν να έρθει ο Βασιλιάς της Ελλάδας ο Κωνσταντίνος. Τον φοβούνταν όλοι,….. ήταν ο εκπρόσωπος της Ελλάδας…..».

Αποσπάσματα από το βιβλίο «ΠΡΟΔΟΣΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΘΥΣΙΑ», εκδόσεις ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ, (σελ: 53 - 61 & 137-139)

…Με τό φίλο τόν Σωκράτη ἤμασταν ὅπως πάντα, κολλητοί και ἀχώριστοι. Ὅ,τι κουβέντες κάναμε περί φυγῆς στην Ἑλλάδα, ὁ Σωκράτης τά  ἐκμυστηρευόταν στόν κατά δύο χρόνια μεγαλύτερο συγχωριανό μας,  στον Ἀριστοτέλη Ξέρα ἤ Ρίστο, ὅπως τόν φώναζε ὅλο τό χωριό. Τότε  ὁ Ἀριστοτέλης ἦταν φοιτητής στο τμῆμα τῶν Μαθηματικῶν τοῦ Πανεπιστημίου Ἀργυροκάστρου και εἶχε ἄλλα σχέδια, πιο ἐπαναστατικά  ἀπό αὐτά πού εἴχαμε ἐμεῖς.

Την Ἄνοιξη τοῦ 1974 ἔπιασε και ἐμένα και μοῦ φανέρωσε τά ὄνειρά του. Ὁ Σωκράτης εἶχε συμφωνήσει μέ τίς πρωτοβουλίες και τά ἐπαναστατικά σχέδια, πού τοῦ ἀποκάλυψε ὁ Ἀριστοτέλης. Ἀναλυτικά ὁ Τέλης μοῦ εἶπε:

«Νά φτιάξουμε μία ὀργάνωση με πυρῆνες σέ σχῆμα πυραμίδας και νά δράσουμε ἐναντίον τοῦ καθεστῶτος τοῦἘνβέρ Χότζια μέ προκηρύξεις πού  θά τίς διασκορπίσουμε στό χωριό μας και ἐκτός τῶν ἄλλων πού θά προπαγανδίζουμε, θά κάνουμε ἔκκληση για να ξεσηκωθεῖ ὁ λαός σέ γενική ἐπανάσταση μέ σκοπό την πτώση τῆς δικτατορίας τῶνκομμουνιστῶν». .. Ἀγκαλιαστήκαμε και ὁρκιστήκαμε, πώς: «Ὅ,τι και να συμβεῖ ποτέ δεν θά προδώσουμε ὁ ἕνας τον ἄλλον»…

Ὁ Ἀριστοτέλης καί ὁ Σωκράτης περίπου ἀπό τά τέλη Μαρτίου με ἀρχές Ἀπριλίου τοῦ 1974 σχεδόν κάθε μέρα σκόρπιζαν προκηρύξεις στήν πλατεία τοῦ χωριοῦ καί σέ διάφορα ἄλλα σημεία. Οἱ προκηρύξεις ἦταν ἁπλές, γραμμένες με τό χέρι σέ χαρτάκια ἀπό μπλοκάκι και ἔγραφαν ὅτι: «Ὁ Ἐνβέρ Χότζια εἶναι γομάρι, εἶναι ὁ κόκκινος Χίτλερ, ξεσηκώσου λαέ νά γκρεμίσουμε τήν τυραννία, ἐμεῖς εἴμαστε Ἕλληνες. Οἱ κομμουνιστές Ἀλβανοί, μᾶς πῆραν κάθε δικαίωμα, ζοῦμε σάν σκλάβοι» και ἄλλα τέτοια παρόμοια.

Κάθε τόσο ὁ Ἀριστοτέλης με ἐνημέρωνε. Τά μάτια του ἔλαμπαν ἀπό χαρά και αἰσιοδοξία.

Στην Ἀσφάλεια Ἀργυροκάστρου και στά Τίρανα σήμανε συναγερμός. Ξεσηκώθηκαν  ὅλα τά ὄργανα τοῦ κόμματος τῆς Περιφέρειας Ἀργυροκάστρου, ἀκόμα και ὅλης τῆς Ἀλβανίας.

[…..] Ἕνας τέτοιος χαφιές (στο ἐπάγγελμα ὁδηγός), κυνηγώντας τόν Σωκράτη εἶδε σέ ποιό σπίτι μπῆκε. Ὡς ἀποτέλεσμα στίς 15/4/1974 τά ὄργανα τῆς ἀσφάλειας συλλαμβάνουν τόν Σωκράτη και την αὔριο, στίς 16 συλλαμβάνουν τον Ἀριστοτέλη.

Τόν Σωκράτη, οἱ δήμιοι ἀπό τίς πρῶτες στιγμές πού τόν συνέλαβαν, σάν σκύλοι τοῦ ρίχτηκαν ἐπάνω του και τόν μεσόκοψαν. Ὁ φίλος ἔπαθε ψυχικό κλονισμό. […….].

Ἡ Σιγκουρίμι, ἀφοῦ πλέον τά ἤξερε ὅλα, στίς 6/5/1974 μέ συνέλαβε και ἐμένα μέσα στήν τάξη τοῦ μαθήματος.

Γιά περίπου 270 μέρες ἤμασταν ἀπομονωμένοι, σέ καθεστώς εἰδικῆς ἀνάκρισης καί σέ συνεχῆ βασανιστήρια. Ἦταν σπάνιες οἱ περιπτώσεις, πού ὑποβάλλονταν οἱ προφυλακισμένοι (με ἐξαίρεση τά ἄτομα πού ἦταν πρώην ἀξιωματοῦχοι), σέ ἀνάκριση γιά τόσο μεγάλη χρονική περίοδο. Γενικά ἡ ἀνάκριση διαρκοῦσε 4 – 5 μέχρι και 6 μῆνες. Τά ὄργανα τῆς ἀσφάλειας δέν πείθονταν ὅτι ἐμεῖς οἱ τρεῖς δράσαμε ἀπό μόνοι μας, πίστευαν ὅτι ἀπό πίσω βρίσκονταν κάποιος δάσκαλος – μαέστρος, ὁ ὁποῖος μᾶς εἶχε θέσει στην ὑπηρεσία του και ὅτι αὐτός μᾶς εἶχε βάλει νά ρίχναμε προκηρύξεις. Αὐτό ἦταν τρέλα, τρώγαμε κάθε μέρα ξύλο για να ἀποκαλύπταμε τόν κανέναν. Ἐμεῖς εἴχαμε δράσει μόνοι μας. Ἀφοῦ μᾶς κατάντησαν μισούς ἀνθρώπους, μετά ἀπό 9 μῆνες (16/12/1974) μᾶς ἔβγαλαν κεκλεισμένων τῶν θυρῶν στό δικαστήριο. Τά δικαστήρια γίνονταν τυπικά, διότι οἱ καταδικαστικές ἀποφάσεις ἦταν προαποφασισμένες για τόν καθέναν.

[………………]

Ὁ Σωκράτης ἦταν και αὐτός ὀρφανός ἀπό πατέρα. Οἱ συγγενεῖς ἀπό τήν πλευρά τοῦ πατέρα του, σχεδόν ὅλοι ἦταν με τό κόμμα καί γενικά με τό καθεστώς. Ἄν ὁ Σωκράτης καταδικάζονταν ὡς ἐχθρός τοῦ λαοῦ,τότε ἐκτός ἀπό την οἰκογένειά του, θά στιγματίζονταν ὅλο του τό σόι.  Για να ἀποφευχθεῖ αὐτό, τά ὄργανα τῆς Ἀλβανικῆς Ἀσφάλειας και τοῦ κόμματος, ἴσως σέ συνεννόηση και μέ κάποιους ἀπό τούς συγγενεῖς τοῦ Σωκράτη, πῆραν μία θλιβερή ἀπόφαση και ἔπραξαν διπλό ἔγκλημα. Ἡ πρώτη πτυχή τοῦ ἐγκλήματος εἶναι, ὅτι ἔπρεπε τόν Σωκράτη να τόν παρουσίαζαν στόν κόσμο ὡς τρελό. Ἔτσι αὐτός δεν θα ἀπολογοῦνταν και οὔτε θα τιμωροῦνταν. Θα ἦταν ἀνεύθυνος γιά τίς προηγούμενες πράξεις του. Τελικά ἔβγαλαν ἀπόφαση και τον ἔκλεισαν στα ψυχιατρεῖα και τά τρελοκομεῖα. Το ἀποκορύφωμα τῆς ἐγκληματικῆς τους πράξης εἶναι, ὅτι τόν τρέλαναν στα ἀλήθεια.

Ὅπως ἀποδείχτηκε στή συνέχεια, ἡ καϋμένη χήρα μητέρα τοῦ Σωκράτη, ἡ κυρά Κούλα και τά ἀδέρφια του δεν εἶχαν συμμετάσχει σέ αὐτό τό μακάβριο διπλό ἔγκλημα.   Ἡ «ἐκδίκηση» τῆς μάνας τοῦ Σωκράτη ἐνάντια στό σόι τοῦ ἄντρα της ἦρθε στή δεκαετία τοῦ 1990. Τον Ὀκτώβριο τοῦ 1993 ἡ κυρά Κούλα με ἀγκάλιασε και μέ δάκρυα στα μάτια, μοῦ εἶπε:

«Να μοῦ φέρεις τό βασανισμένο καί θυσιασμένο μου παιδί τό Σωκράτη ἀπό τά τρελοκομεῖα τῆς Ἀλβανίας στην Ἑλλάδα, ἀλλιῶς θά πεθάνω μέ καημό και δε θα μέ λιώσει το χῶμα». Κατέληξε: «Κώστα μου σέ παρακαλῶ πολύ να μην τό μάθει κανένας ἀπό τό σόι τοῦ ἄντρα μου. Θα εἶναι μαζί σου καί δύο ἀπό τά παιδιά μου, ὁ Βαγγέλης καί ὁ Νίκος. Σέ παρακαλῶ να μην τόν γυρίσετε τό Σωκράτη καθόλου ἀπό τό χωριό, ἄν δεῖ τό χωριό μπορεῖ νά γίνει χειρότερα».

Τί μποροῦσα να τῆς ἔλεγα; Δεν ὑπῆρχε παρηγοριά… Αὐτῆς τῆς πονεμένης μάνας οἱ δαίμονες τῆς δικτατορίας τῆς εἶχαν προκαλέσει ἀνεπανόρθωτη ζημιά. Ἤθελα νά φωνάξω δυνατά, να ἔβριζα, να ἔφτυνα στα μοῦτρα τούς διῶκτες. Καμιά μάνα μην βρεθεῖ σέ παρόμοια τραγική κατάσταση. Με τό ζόρι κρατήθηκα, ψυχικά ἤμουν ἐξαντλημένος...

Σέ ὀλίγες ἡμέρες, τά ἀδέρφια τοῦ Σωκράτη τακτοποίησαν τά ἔγγραφα. Ἐγώ ἔπραξα τά δέοντα με τό διαβατήριο και τή θεώρηση ἀπό τό Ἑλληνικό Προξενεῖο Ἀργυροκάστρου. Ἔτσι ἐκπληρώθηκε ὁ καημός καί ὁ πόθος τῆς μάνας τοῦ «τρελοῦ» φίλου μου. Ἐκτελέσαμε κατά γράμμα τίς παραγγελίες της. Τόν Σωκράτη τόν φέραμε στήν Μάνα Ἑλλάδα χωρίς να τό μάθει κανένας ἀπό τό σόι τοῦ ἄντρα της.

Ὁ «τρελός» Σωκράτης στο Ἑλληνικό τελωνεῖο τῆς Κακαβιᾶς ἀντίκρισε την Ἑλληνική Γαλανόλευκη σημαία και συνῆλθε, δάκρυσε. Κατάλαβε ὅτι ἀντιμετωπίζαμε κάποια δυσκολία μέ τούς Ἕλληνες ἀστυνομικούς και δακρυσμένος εἶπε:  «Κώτσια ἄν μέ γυρίσουν πίσω, ἐγώ δέν πάω ξανά στην Αὐλώνα τῆςἈλβανίας, θά πεθάνω ἐδῶ.»

Αὐτόςἦταν ὁ «τρελός»Ἕλληνας Σωκράτης.

Τί μποροῦσα να ἔκανα για τόν «τρελό» φίλο μου Σωκράτη;;;

Μετά ἀπό πολλά χρόνια ἀγώνων τῶν πρώην πολιτικῶν φυλακισθέντων Ἑλλήνων τῆς Βορείου Ἠπείρου, στίς 11 Αὐγούστου 2003 δημοσιεύτηκε στην Ἐφημερίδα τῆς Κυβερνήσεως, Τεῦχος Β΄ Ἀρ. Φύλλου,1127, ἡ με Ἀριθ. Π 48 – 19569/ ΑΣ 8942 Ὑπουργική Ἀπόφαση γιά: Συγκρότηση Ἐπιτροπῆς για τήν καταγραφή τῶν Ἑλληνικῆς καταγωγῆς φυλακισθέντων καί βασανισθέντων Ἀλβανῶν Ὑπηκόων. Σ` αὐτή την Ἐπιτροπή οἱ πρώην φυλακισθέντες Βορειοηπειρῶτες ἔπρεπε να παρουσίαζαν πολλά ἔγγραφα, ὅπως: Τελεσίδικες Δικαστικές Ἀποφάσεις, Βεβαιώσεις ἀπό τά στρατόπεδα καταναγκαστικῆς ἐργασίαςκαι διάφορα ἄλλα. Ὁ φάκελος τοῦ καθένα μας, μετά ἀπό ἔλεγχο σέ συνεργασία μέ διάφορες ἁρμόδιες ὑπηρεσίες τοῦ κράτους θα ἐγκρίνονταν ἤ θα ἀπορρίπτονταν. Στα ἄτομα πού τούς ἐγκρίθηκε ὁ φάκελος, τους χορηγήθηκε ἀπό τόὙπουργεῖο Ἐξωτερικῶν Μετάλλιο για τήν προσφορά τους στο Ἔθνος.

Τότε, ὡς Γραμματέας τῆς Ἕνωσης πρώην Πολιτικῶν Φυλακισθέντων με ἕδρα την Ἀθήνα, ἄς μήν διαθέταμε τά ἀπαιτούμενα ἔγγραφα, μπόρεσα και ἔπεισα την ἁρμόδια Ἐπιτροπή νά γίνονταν ἡ ἀπονομή τῆς τιμητικῆς διάκρισης και στόν τραγικό ἀγωνιστή Σωκράτη. Εἶναι πρός τιμή τῆς Ἐπιτροπῆς, ἡ ὁποία ἔκρινε το αἴτημα αὐτό ὡς ἐθνικά  σωστό και ἠθικά ὀρθό και ἔτσι τον Ἀπρίλιο τοῦ 2006, τό ΥΠΕΞ προέβη στην ἀπονομή τῆς Τιμητικῆς Διάκρισης και στόν «τρελό» Ἕλληνα Σωκράτη δίνοντάς μου την ἱκανοποίηση ὅτι μπόρεσα καί προκάλεσα ὀλίγη χαρά στην ἄτυχη μάνα τοῦ φίλου μου.

Ο παιδικός σου φίλος,

Κώστας Κυριακού

Αθήνα, 23/07/2022