Να γνωρίσουμε τα χωριά της Βορείου Ηπείρου: Κακογοραντζή ή Κρυονέρι

Από το όνομα δείχνει σαν νέο χωριό, αλλά δεν είναι έτσι. Το παλιό του όνομα είναι Κακογοραντζή, που μαζί με την Βράχο και Κάλο Γοραντζή μας κάνουν την τριάρα των «Γοραντζή» στην Κάτω Ρίζα και Άνω Δρόπολη.

Το σημερινό Κρυονέρι, η Λοβίνα  και το νέο χωριό Λυκομίλι είναι από τα μικρότερα χωριά της Άνω Δρόπολης, αλλά η Κακογοραντζή έχει μεγάλη ιστορία και δράση δια των αιώνων.

Το Κρυονέρι βρίσκεται στην επαρχία της Άνω Δρόπολης και αρχίζοντας από Νότια, έχει την τέταρτη θέση μετά την Κοσιοβίτσα, το Λόγγο και τη Σωτήρα. Το χωριό συνορεύει με τα χωριά Λοβίνα, Σελλειό και Βοδίνο. Δυτικά ορθώνεται το βουνό Στουγάρα και ανατολικά  συνορεύει με την Ελλάδα.

Το 1958 πήρε το όνομα Κρυονέρι σαν διάκριση από τα άλλα χωριά, που σχεδόν είχαν το ίδιο όνομα. Πριν ονομαζόταν Κακογοραντζή όπως τονίσαμε πιο πάνω, και το «Κάκο» το πήρε όχι για κάποιο κακό που είχε πράξει αλλά απλός από τις κακοτοπιές που είναι χτισμένο το χωριό.

Περίπου 7 χλμ. απέχει από τα Βρυσερά και 33 χλμ. από το Αργυρόκαστρο. Τα πρώτα σπίτια ήταν χτισμένα στην τοποθεσία Πλάκα που εάν παρατηρήσεις και τώρα ακόμη, διακρίνεται ο παλιός οικισμός. Θέλουν να πουν ότι το χωριό χτίστηκε σε αυτήν την τοποθεσία διότι υπήρχε άφθονο νερό. Μάλλον το όνομα «Κρυονέρι» το πήρε χάρη αυτής της πηγής νερού. Όμως τα λίγα χωράφια (αμπελόκηποι κυρίως) ήταν αρκετά μακριά από την πηγή και διαρκώς υπόφεραν από έλλειψη νερού. Η εκκλησία της Παναγιάς ανήκει σε  αρχαία  χρόνια και είναι χτισμένη στο κέντρο του χωριού, ενώ το καμπαναριό χτίστηκε κατ’ αρχήν το 1938 και μαζί με την εκκλησία το ρήμαξαν το 1967 με την κατάργηση της θρησκείας από το δικτατορικό  σύστημα. Το νέο καμπαναριό και η ανακαίνιση της εκκλησίας έγιναν με την μεγάλη οικονομική βοήθεια του επιχειρηματία απ’ αυτό το χωριό Λευτέρη Κάλλου και των ίδιων των κατοίκων μετά το 1990.

Το Κρυονέρι αποτελείτε από τρεις συνοικίες: Το Μεσομαχαλά, τον Μπούφο Μαχαλά και τον Τσιαρομαχαλά.  Έως το 1926 το χωριό ήταν τσιφλίκι ενώ μετά απ’ αυτή τη χρονιά το χωριό εξαγοράστηκε. Στον Τσιαρομαχαλά υπήρχε και η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου  επίσης  και το αρχαίο παρεκκλήσι του Αγίου Αθανασίου, ενώ το 2002 χτίστηκε από τους κατοίκους του χωριού το παρεκκλήσι του Αγίου Κωνσταντίνου. Κοντά στην εκκλησία της Παναγίας, δ.λ.δ. στο κέντρο του χωριού, χτίστηκε το 1878  δημοτικό σχολείο  με χορήγηση του Κοσιοβιτσινού Π. Παπαδόπουλου.

Το Κρυονέρι, κατά την μέση του 18 –αιώνα είχε μόνον 30 σπίτια και ασχολούνταν κυρίως με γεωργία και κτηνοτροφία, αλλά πολλοί και με το επάγγελμα του πριονά. Στα τέλη του 19^ου  και 20^ου αιώνα, η μεγάλη φτώχεια και η σκληρή εκμετάλλευση από τους μπέηδες και αγάδες, υποχρέωσε πολλούς Κρυονερίτες να πάρουν τον δρόμο της ξενιτιάς. Οι κάτοικοί του είναι ελληνικής καταγωγής και χριστιανοί ορθόδοξοι. Μάλλον είναι ένα από τα πιο αρχαία χωριά της Δρόπολης. Στην τούρκικη στατιστική του 1431 και στα Δίπτυχα της Μονής Δρυάνου αναφέρεται ως εξής : “....Τα χωριά ταύτα.......οι ευσεβείς κάτοικοι των οποίων προσέφεραν είς την Μονήν ενισχύσεις δια ψυχικήν αυτών σωτηρίαν.... Πουλιαράται, Ζερβάταις, Κολοριτζί.....Κακαβιά, Πέρα Γοραντζή [ Κακογοραντζή.]”  Αυτό αποδεικνύει περίτρανα την αρχαιότητα αυτού του χωριού.

Το  έτος 1927 το χωριό Κακογοραντζή είχε 212 κατοίκους σύμφωνα με τα στοιχεία του Επιθεωρητή Υπουργείου  Εσωτερικών της Αλβανίας, ενώ το Κρυονέρι,  το 1990  είχε εγγεγραμμένους στο τοπικό ληξιαρχείο των Βρυσερών 303 κατοίκους. Το 2005, στο ληξιαρχείο είναι εγγεγραμμένοι  342 άτομα με  περίπου 84 οικογένειες.

Στην αρχή είχε Γραμματοδιδασκαλείο και αργότερα ίδρυσε δικιά  του δημοτική σχολή, το 1878. Πριν ιδρυθεί αυτή η σχολή τα παιδιά σπούδαζαν στη Λοβίνα.

Λευτέρης Κοντός