Να γνωρίσουμε τα χωριά της Βορείου Ηπείρου: η Βραχογοραντζή
Η Βραχογοραντζή βρίσκεται στην περιοχή της Μαύρης Ρίζας. Άνηκε στην Επαρχία Κάτω Δρόπολης, σήμερα στο Δήμο Δρόπολης & Πωγωνίου.
Υπάρχουν στην ουσία τρία χωριά με την ονομασία «Γοραντζή»: η Καλογοραντζή (αυτή που βρίσκεται δεξιά της Δερβιτσάνης) η Κακογοραντζή (το λεγόμενο Κρυονέρι) στην Άνω Δρόπολη και η Βραχογοραντζή της Μαύρης Ρίζας.
Η Βραχογοραντζή συνορεύει αριστερά με την Γλύνα, δεξιά με το μουσουλμανικό χωριό Νεπράβιστα και απέναντι έχει την πελώρια κοιλάδα του Δρύινου [Δρόπολης ] και πέρα στο βάθος χτισμένα στους πρόποδες της οροσειράς του Πλατυβουνίου τα χωριά Γορίτσα και Φραστανή. Αυτό το χωριό είναι χτισμένο πάνω σε έναν τεράστιο βράχο του βουνού Μπουρέτο.
Η ονομασία του χωριού είναι σύνθετη: α) το πρώτο συνθετικό από το ου σιαστικό «βράχος» (ο), που είναι προσδιοριστικό της τοποθεσίας, επειδή το χωριό έχει ανεγερθεί σε βραχώδη περιοχή και τη σλαβική λέξη «γκόρα» [βουνό].
Το χωριό αναφέρεται και με δεύτερη ονομασία « Βλαχογοραντζή». Στην περίπτωση αυτή, το πρώτο συνθετικό αποτελεί το ουσιαστικό «βλάχος» (ο), που είναι προσδιοριστικό της εργασίας ορισμένων από τους κατοίκους του. Το δεύτερο συνθετικό « Γοραντζή» από το σλαβικό ουσιαστικό «gora» που σημαίνει « βουνό» και την επίσης κατάληξη –ντζή, δ.λ.δ. « βουναλάκι».
Ο Παναγιώτης Αραβαντινός το αναφέρει «Βλαχογοραντζή» και ετυμολογεί το χωριωνύμιο ελληνικό.
Η « Βραχογοραντζή» το 1990, αριθμούσε 332 κατοίκους με περίπου 94 οικογένειες ενώ το 2005 ήταν εγγεγραμμένοι στο ληξιαρχείο 410 κάτοικοι με περίπου 410 οικογένειες.
Το χωριό Βράχογοραντζή είναι από τα πιο αρχαία χωριά της Δρόπολης και αυτό το βεβαιώνουν περίτρανα δεκάδες αρχαία έγγραφα και αντικείμενα. Στην τούρκικη απογραφή του 1431, ο Τούρκος ιστοριογράφος Inalçik γράφει:
«…η Γλίνα με 25 οικίας …έχουσα ετήσιον εισόδημα 1457 ακτσιές, ενώ η ΄Ανω Γοραντζή [βλ. Βραχογοραντζή], με 13 οικίας, εκ των οποίων δύο ανήκουν είς άγάμους, έχουσαν ετήσιον εισόδημα 1056 άκτσιές.»
Το ίδιο αναφέρεται και στα Δίπτυχα της Μονής Δρυάνου την ίδια χρονιά.
« Εώς μέχρι το 1870, γράφει ο Ιερεμίου, στο «Ήπειρος των αρχαιοτάτων χρόνων», εσώζοντο εις την περιοχήν της Βραχογοραντζής τρεις περικαλλείς ναοί, πιθανός των βυζαντινών χρόνων, τιμώμενοι έπ όνόματι του Αγίου Γεωργίου, του Άγιου Αθανασίου και Προφήτου Ήλίου είς τους οποίους κατά την εορτήν των τιμωμένων αγίων προσήρχοντο όχι μόνον οι κάτοικοι των πέριξ χωρίων της Βραχογοραντζής, Γλίνας και Επισκοπής, αλλά έκ των απέναντι χωρίων της Δροπόλεως, των Γεωργουτσάτων, της Γράψης, Ζερβάταις και άλλων. Ναι αλλά, ο εκ Λιμποχόβου Αλή μπέης, ….και διά της βοήθειας των χριστιανομάχων τούτων κακούργων ..ήρχησε το αρπακτικόν του έργον, κατεδάφισας κατά πρώτον τον αχριτούδε είς άριστην κατάστασιν σωζόμενον ναόν του Αγίου Γεωργίου και μεταβαλών τούτων είς τουρκικόν τέμενος «τεκέ». Το ανησιούργημα τούτο δεν άφηκεν ασυγκίνητους τους χριστιανούς της Δροπόλεως οι οποίοι διαμαρτυρήθησαν επίμονα….οι διώκται των χριστιανών επανήλθον εις τους παλαίους χρόνους των πρώτων εξισλαμισμών…»
Ακόμη σήμερα ο τεκές των μπεκτασίδων λειτουργεί χτισμένος πάνω σε χριστιανικά θεμέλια.
Οι Βραχογοραντζηνοί ήταν από ανέκαθεν φιλομαθείς, αλλά με τεράστιες δυσκολίες έστελναν τα παιδιά τους στο κρύο και στα χιόνια περίπου μιάμιση ώρα μακριά, στο σχολείο της Άνω Επισκοπής.
Αυτά τα τελευταία χρόνια αυτό το χωριό, όχι μόνον από δημογραφικές δυσκολίες, αλλά κυρίως για οικονομικούς λόγους κατοικείτε σχεδόν από άτομα της τρίτης ηλικίας, διότι οι νέοι πήραν το δρόμο της μετανάστευσης.
Λευτέρης Κοντός