Να γνωρίσουμε τα χωριά της Βορείου Ηπείρου: η Φραστανή

Η Φραστανή είναι ένα χωριό που υπάγονταν στην επαρχία της Κάτω Δρόπολης, σήμερα στο Δήμο Δρόπολης. Συνορεύει δεξιά (βόρεια) με το χωριό Γορίτσα,  αριστερά (νότια) με το χωριό Λιούγκαρη, μπροστά με τον κάμπο που τον διασχίζει ο ποταμός Δρίνος και αντίκρυ με στους πρόποδες του Μπουρέτου με την Νεπράβιστα. Πίσω της ή δυτικά έχει ως ασπίδα το Πλατοβούνι και αυτή καμαρώνει στους πρόποδές του.

Το χωριό της Φραστανής είναι από τα πιο αρχαία χωριά της  Δρόπολης. Στα “Χρονικά της Ηπείρου” ο Π. Αραβαντινός γράφει: “... Βυζαντινά λείψανα ωσαύτως διασώζονται εκτός των προαναφερθέντων, εις την Φραστανήν την ...”

Στα τούρκικα κατάστιχα του 1431, σύμφωνα τον Analcik,  η Φραστανή μετρούσε 35 οικογένειες "... η Φραστανή με 35 οικίας, εκ των οποίων μια άνηκε εις άγαμον με ετήσιον  εισόδημα 1695 ακτσιές. Σύμφωνα με την οθωμανική στατιστική του 1895, ήταν 198 κάτοικοι. Το 1913, στον "εθνογραφικό χάρτη της Βορείου Ηπείρου" που συνέταξε το Γενικό Στρατηγείο του Ελληνικού Στρατού, αναφέρεται ότι το χωριό κατοικείται από 208 Έλληνες.

Στα τέλη του 19ου αιώνα ανήκε διοικητικά στον  "Καζά του Αργυροκάστρου" ενώ ο πληθυσμός του χωριού είναι ελληνικής καταγωγής και χριστιανοί Ορθόδοξοι. Αναφέρεται ακόμα  και στα Δίπτυχα της Μονής Δρυάνου τον 13-αιώνα μ,Χ. ως εξής: "... Εις τα Δίπτυχα της Μονής Δρυάνου αναγράφονται ονόματα χωριών τα οποία “ ... δια ψυχική σωτηρία” προσέφεραν ενισχύσεις σ' αυτή τη Μονή. Ένα εκ των οποίων και η Φραστανήν"

Υποστήριζαν στον καιρό της δικτατορίας και μερικοί αλβανοί εθνικιστές  υποστηρίζουν και σήμερα  ότι τα χωριά Λιούγκαρη και Φραστανή είναι αλβανικά χωριά γι΄αυτό και το σχολειο της Φραστανής το μετέτρεψαν σε αλβανικό.

Το 1879, ο Α. Γεωργίου στα “Γεωγραφικά...” γράφει: “...Ούτος έχομεν εγκαταστάσεις χριστιανικών οικογενειών του Κουρβελεσίου είς τους Τεριαχάταις, την Φραστανήν, τη Λιούγκαρην...” Και όπως καταλαβαίνετε, αυτό  τα εξηγεί όλα. Μπορούμε να φέρουμε δεκάδες παραδείγματα που βεβαιώνουν την ελληνική καταγωγή των Φραστανιτών αλλά θα ήταν περιττό.

Η ετυμολογία του χωριόνυμου, Φραστανή (η) είναι σλαβική. Από το πρώτο σλαβικό συνθετικό “frasl" πού σημαίνει “θάμνος", και την επίσης σλαβική κατάληξη - ανή (ani), που σημαίνει τόπος, δηλαδή θαμνότοπος.

Τα Φραστανολιούγκαρα (Φραστανή και Λιούγκαρη) όπως τα ονόμαζαν κάποτε, σκαρφαλωμένα στους πρόποδες και στα ισιώματα του βουνού, μέσα στα πουρνάρια, τις αμυγδαλιές και τις μιλικοκκιές είχαν κοινό θρησκευτικό κέντρο το Μοναστήρι της Παναγιάς, όπου το Δεκαπενταύγουστο κάθε χρόνο γινόταν ένα από τα καλύτερα πανηγύρια της Δρόπολης. 

Ρημοκλήσια σε κάθε βήμα, Άγιος-Γεώργιος. Μοναστήρι της Παναγίας, Αι-Κωνσταντίνου (παρεκκλήσι), Αι-Θόδωρος (παρεκκλήσι), Άγιος-Κοσμάς (εικόνισμα),  ραχούλες ομαλές και υψώματα, χαμηλά σιαδαράκια και αγριόδεντρα. πράλια και μιλικοκκιές στον Αϊ- Θόδωρο και δίπλα προς το Παλιοχώρι. Βαθούλωμα κλεισμένο από όλες τις μεριές το ίσιωμα της Βίλιας, όπου κοπάδια στάλιζαν Φραστανιώτικα και Γοριτσιώτικα, και από την άλλη μεριά, από το δρόμο του κάμπου, από τα Σιαμαράνια και τον Ανάληψη ως τα Μπατζιαριά χαλάσματα, ατέλειωτα χαλάσματα παλιών συνοικισμών και καταπράσινα βοσκοτόπια, όπου το χειμώνα και την άνοιξη αμέτρητα κοπάδια θρεφόταν. Αυτή είναι η εικόνα του χωριού.

Στη Φραστανή στις μέρες μας, λειτουργεί μια σύγχρονη βιομηχανική μονάδα αναψυκτικών γνωστότατη σε όλο το αλβανικό κοινό, η “FRESH -COMPANY".

Λευτέρης Κοντός