Να γνωρίσουμε τα χωριά της Βορείου Ηπείρου: η Κάτω Επισκοπή

Το χωριό της Κάτω  Επισκοπής είναι ένα από τα πέντε χωριά της Μαύρης  Ρίζας τοποθετημένα στους πρόποδες του βουνού  Μπουρέτο αλλά  που ανήκουν στην περιοχή της Δρόπολης. Αριστερά το χωριό έχει την Άνω  Επισκοπή, δεξιά τη Γλύνα και απέναντι τα παλιόσπιτα του χωριού Σιαράταις. Η Κάτω Επισκοπή  είναι τοποθετημένη στους πρόποδες του βουνού  Μπουρέτο  και οι κάτοικοι της ασχολούνταν κυρίως με την γεωργία και αμπελουργία.

Η ονομασία του χωριονυμίου προήλθε από τη μεταφορά της έδρας του  Επισκόπου Δρυινουπόλεως, μετά την καταστροφή της το 558 από τις ορδές του Τοτύλα  (ερείπια σώζονται πλησίον  του χωριού Γορίτσα). Σαφής πλέον και η ετυμολογία του.

Η προηγούμενη  ονομασία  του χωριού ήταν «Κλάδανη ή Κλαύδιανη» (η) Ήταν ακόμη και «Τεγκάτες» (οι ).

Το 1990 το χωριό είχε πληθυσμό 331 άτομα με περίπου 72 οικογένειες. Ενώ το 2005 είχε εγγεγραμμένους στο ληξιαρχείο 354 άτομα με περίπου 74 οικογένειες. Σήμερα το χωριό μετρά ελάχιστες οικογένειες στην πλειοψηφία τους άτομα σχεδόν  τρίτης ηλικίας. Από τα παλαιότερα χρόνια οι Κάτω Επισκοπιανοί  έστελναν τα παιδιά τους και μάθαιναν ελληνικά γράμματα στα σχολεία στην Άνω  Επισκοπής.   Αυτό συνέβαινε κυρίως πριν το 1871. Αργότερα άνοιξε και στη Κάτω Επισκοπή Ελληνική Δημοτική Σχολή, χάριν της οικονομικής ενίσχυσης του ευεργέτη  Π. Παπαδόπουλου, ο οποίος  άφησε στη διαθήκη του 100 φράγκα το χρόνο για την ομαλή  λειτουργία  αυτού του σχολείου. Μάλιστα  κάποια εγκύκλιος μας λέει ότι την εκπαιδευτική χρονιά  1901 – 1902 έχει διδάξει σ’ αυτό το χωριό ο Αντωνιάδης, ενώ το 1928 – 29  ο Θωμάς  Παπαδόπουλος.

Το χωριό της Κάτω Επισκοπής ήταν μέχρι αργά ιδιόκτητο χωριό, δλδ. άνηκε σε πλούσιους τουρκοαλβανούς φεουδάρχες. Γι’ αυτό και πολλοί το φώναζαν «τσιφλίκι». Σ’ αυτήν την κατηγορία ήταν και πολλά χωριά της Άνω Δρόπολης, τα οποία κινδύνευαν να χάσουν την ελληνική καταγωγή τους. Απέναντι αυτού του  κινδύνου οι  Ηπειρώται προέβησαν σε πατριωτικό σύλλογο «ΕΝ  CLINTON  MASS» στις Η.Π.Α. [Α. Ψαλίδας]

Στη Γεωγραφία του, σελ.65  γράφει: «Στις αρχές του 19^ου  αιώνα  οι κάτοικοι της Κάτω Επισκοπής είναι Γραικοί, χριστιανοί και μιλούν γραικικά. Το 1888 είχε 30 ελληνόγλωσσες οικογένειες με περίπου 150 κατοίκους.  Πιο παλιά το χωριό βρισκόταν πιο πάνω, γύρω από μια ραχούλα. Είχε πόσιμα νερά από τη σημερινή Κάτω Βρύση. Στη μέση, πάνω στο λόφο ήταν η «Κούλα», τα λεγόμενα σαράκια του μπέη και βρίσκονται ακόμη σήμερα  σημάδια του αρχαίου χωριού. Υπάρχουν τοπωνυμίες, όπως:  Κούλα του μπέη, Λιθάρι της Κούλας, Αλώνι του μπέη κ.ά. Τριγύρω στην Κούλα  οι «Μάντρες» [μαντριά], όπου οι χωριάτες ασφάλιζαν τα ζωντανά τους. Πιο κάτω, τριγύρω μια ραχούλα όπου και σήμερα είναι γνωστή ως Παλιάμπελο. Μάλλον είναι βέβαιο ότι και η Παναγιά και Ζωοδόχος Πηγής ήταν της Κάτω Επισκοπής.»

του Λ. Κοντού